در اواخر جنگ دوم جهانی و پس اشغال ایران و تسلیم شدن رضاشاه در سوم شهریور 1320 خورشیدی، متفقین با تصاحب کلیه وسایل حمل و نقل خصوصی و دولتی، بخش قابل‌توجهی از امکانات کشور را در اختیار گرفتند. درحالی‌که مردم ایران دچار قحطی بودند، گندم و برنج تولیدی داخلی به شوروی ارسال می‌شد و کارخانه‌ها در اختیار متفقین قرار گرفت.
با وجود تعهدات دول متفق در طول جنگ مبنی بر احترام به حق حاکمیت ایران و تخلیه سریع کشور پس از خاتمه جنگ، با انجام تمهیداتی دولت‌های آمریکا و انگلیس پس از مدت‌ها اقدام به خروج نیروهای‌نظامی خود از ایران کردند اما هنوز نشانه ای از تخلیه ایران از سوی قوای شوروی مشاهده نمی‌شد. این دولت از این اقدام اهداف جاه‌طلبانه‌ای را دنبال می‌کرد. از جمله ایجاد حاشیه امنیتی و منطقه حائل از طریق تجزیه برخی از مناطق ایران و دستیابی به امتیاز نفت شمال. زیرا از اوایل قرن 20 امتیاز نفت جنوب در دست انگلیسی‌ها بود.
بنابراین در آذربایجان که تحت اشغال شوروی‌ها قزاز داشت، فرقه دمکرات مقدمات جداسازی آن را از ایران فراهم آورد. این گروه، از شوروی تجهیزات جنگی دریافت می‌کرد و با پشتیبانی نیروهای‌نظامی‌‌شوروی اقدام به تضعیف حاکمیت دولت مرکزی ایران و اشغال و تصرف بخش‌هایی از آذربایجان کرد.
همزمان حزب دمکرات کردستان نیز در دوم بهمن ماه 1324 رسماً در مهاباد جمهوری خود مختار کردستان را اعلام کرد. هرجند که این فرقه‌های دمکرات به دلیل وابستگی‌اشلن به شوروی و تفکرات مارکسیستی فاقد پشتوانه مردمی بودند.
سرانجام غائله آذربایجان و کردستان که به بحران بزرگی تبدیل شده بود و ممکن بود باعث تجزیه این دو بخش از خاک سرزمین شود، با رشادت و مقاومت مردم وطن خواه آذربایجان و کردستان و با همان سرعتی که آغاز شده بود به پایان رسید و تخلیه قوای شوروی از خاک ایران با فشارهای بین المللی و تلاشهای قوام السلطنه که وعده امتیاز نفت شمال را به شوروی داده بود، در سال 1325 تحقق یافت.
