کتاب ”نقشه تاریخی خلیج فارس در کتابخانه ملی قطر“ یک PDF بسیار مهم، دربردانرده یک نقشه قدیمی و باکیفیت از #خلیج_فارس می‌باشد. این نقشه توسط بطلمیوس در حدود ۲۰۰۰ سال قبل کشیده شده است.
خلیج فارس، از گذشته تا امروز
خلیج‌فارس، یکی از مهم‌ترین آبراه‌های جهان، در جنوب غربی آسیا و در امتداد دریای عمان واقع شده است. این خلیج با مساحتی حدود ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع، طولی نزدیک به ۹۰۰ کیلومتر و عرض متوسط ۲۵۰ کیلومتر دارد و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون، سومین خلیج بزرگ جهان به‌شمار می‌آید.
نام خلیج فارس
نام “خلیج فارس” از دیرباز در متون تاریخی و جغرافیایی به‌کار رفته است. در آثار جغرافی‌دانان مسلمان مانند ابواسحاق کرخی و در متون تاریخی مختلف، این نام به‌صورت‌های “بحر فارس” و “دریای پارس” ذکر شده است . با این حال، در دهه‌های اخیر، برخی کشورها تلاش‌هایی برای تغییر نام این خلیج انجام داده‌اند که با واکنش‌های گسترده‌ای مواجه شده است.
خلیج فارس، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان، نقش حیاتی در تاریخ، اقتصاد و سیاست منطقه‌ای و جهانی ایفا کرده است. حفظ امنیت، ثبات و هویت تاریخی این منطقه، نیازمند همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. تاریخ خلیج فارس از متلاطم‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های تاریخ جهان است.
دوران باستان
از سپیده‌دم تاریخ، خلیج فارس نقش مهمی در توسعه تمدن‌های باستانی ایفا کرده است. تمدن‌های ایلامی، سومری، اکدی و بابلی از این آبراه برای تجارت و تبادل فرهنگی بهره‌برداری می‌کردند. در دوره هخامنشیان، داریوش کبیر با ساخت کانال‌هایی، ارتباط دریایی بین خلیج‌فارس و دریای سرخ را برقرار کرد.
نام «خلیج‌فارس» برای نخستین‌بار در متون و نقشه‌های مربوط به دوران باستان، از جمله نوشته‌های مورخان یونانی، بابلی و حتی رومی، به‌کار رفته است:
-
هرودوت (۵۰۰ سال پیش از میلاد) در آثار خود از «پرسیکوس سینوس» (Persicus Sinus) یاد کرده که به معنای «خلیج فارس» است.
-
بطلمیوس، جغرافی‌دان شهیر رومی، نیز در نقشه‌های خود نام «Sinus Persicus» را به کار برده است.
-
کتیبه‌های پادشاهان هخامنشی مانند داریوش نیز اشاره‌هایی به دریا و آب‌های جنوبی ایران داشته‌اند که به‌طور ضمنی همین منطقه را شامل می‌شود.
دوران اسلامی
با گسترش اسلام، خلیج‌فارس به‌عنوان یکی از مسیرهای اصلی تجارت دریایی بین جهان اسلام و سایر مناطق شناخته شد. در این دوره، بنادر ایرانی مانند بندرعباس و بوشهر به مراکز مهم تجاری تبدیل شدند. در دوران اسلامی، جغرافی‌دانان بزرگی چون:
همگی از واژه‌هایی مانند «بحر فارس»، «دریای فارس» و «الخلیج الفارسی» استفاده کرده‌اند. این اسناد تاریخی گواه بر استمرار این نام در تمدن اسلامی و ایرانی است.
دوران معاصر
در قرون اخیر، کشورهای استعمارگر اروپایی مانند پرتغال، هلند، فرانسه و بریتانیا به‌دلیل اهمیت استراتژیک خلیج‌فارس، در این منطقه حضور یافتند. در دوره قاجاریه و پهلوی، ایران تلاش‌هایی برای تقویت حضور نظامی و اقتصادی خود در خلیج‌فارس انجام داد.
خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی
در بیش از ۳۰۰۰ نقشه تاریخی از قرون وسطی تا قرن بیستم، نام‌هایی چون:
- Persian Gulf
- Golfe Persique (فرانسوی)
- Golfo Pérsico (اسپانیایی)
- Persischer Golf (آلمانی)
به‌کار رفته که نشان‌دهنده رسمیت بین‌المللی این نام در ادوار مختلف تاریخ و در میان تمام ملل قدیمی و جدید بوده است.
تلاش برای تحریف نام خلیج فارس
در دهه‌های اخیر، برخی کشورهای عربی با انگیزه‌های سیاسی، تلاش کردند نام «خلیج‌فارس» را به «خلیج ع.ر.ب.ی» تغییر دهند. این اقدام با اعتراض گسترده محافل علمی، فرهنگی و بین‌المللی مواجه شد.
سازمان‌هایی مانند:
- سازمان ملل متحد
- یونسکو
- انجمن جغرافیای ملی (National Geographic)
همگی اعلام کرده‌اند که نام رسمی و بین‌المللی این پهنه آبی Persian Gulf است و استفاده از عناوین دیگر، غیراستاندارد و تحریف تاریخی محسوب می‌شود.
در اسناد رسمی مانند:
- قطعنامه‌های سازمان ملل
- نقشه‌های سازمان هواشناسی جهانی
- کنوانسیون‌های بین‌المللی دریایی
همگی از واژه Persian Gulf استفاده شده و نام‌های جایگزین مردود شمرده شده‌اند. نام خلیج‌فارس نه‌تنها یک عبارت جغرافیایی، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ایران و منطقه است. این نام از هزاران سال پیش تاکنون در منابع باستانی، متون اسلامی، نقشه‌های جهانی و اسناد رسمی بین‌المللی ثبت شده و هرگونه تلاش برای تغییر آن، فاقد اعتبار علمی و حقوقی است.
اهمیت سیاسی و اقتصادی
خلیج فارس به‌واسطه موقعیت جغرافیایی ممتاز خود، پل ارتباطی میان آسیا، اروپا و آفریقا بوده است. این منطقه از طریق تنگه هرمز به آب‌های آزاد متصل می‌شود و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای حمل‌ونقل دریایی نفت و گاز در جهان شناخته می‌شود.
وجود منابع عظیم نفت و گاز در خلیج فارس، این منطقه را به یکی از مهم‌ترین مراکز انرژی جهان تبدیل کرده است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، به‌ویژه ایران، عربستان سعودی، کویت، قطر و امارات متحده عربی، از این منابع بهره‌برداری می‌کنند.
خلیج‌فارس همچنین به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود، همواره مورد توجه قدرت‌های جهانی بوده است. حضور نظامی کشورهای خارجی، رقابت‌های منطقه‌ای و مسائل مربوط به امنیت انرژی، از جمله چالش‌های سیاسی و امنیتی این منطقه محسوب می‌شوند.
چگونه می‌توان از هویت تاریخی خلیج فارس محافظت کرد؟
از طریق آموزش، پژوهش‌های تاریخی، دیپلماسی فرهنگی و همکاری‌های بین‌المللی می‌توان از هویت تاریخی خلیج فارس محافظت کرد. ریشه تاریخی نام «خلیج‌فارس» قدمتی چند هزار ساله دارد و به شکل‌های گوناگون در منابع معتبر تاریخی، جغرافیایی و ادبی جهان ثبت شده است. با تاریخ نمی‌توان جنگید.
دانلود نقشه تاریخی خلیج فارس (PDF)
دانلود PDF نقشه تاریخی خلیج فارس در کتابخانه ملی قطر از طریق لینک دانلود، امکان‌پذیر است. این PDF، دربردارنده نقشه دو هزار ساله بطلمیوس با کیفیتی بالاست.
دانلود کتاب کتاب‌شناسی خلیج‌فارس
دانلود کتاب کریم‌خان زند و خلیج‌فارس
دانلود کتاب اسناد فارسی و عربی و ترکی درباره خلیج فارس
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
