نیمه نخست قرن بیستم، زمان اوج گرفتن نظریات و دیدگاه‌های سوسیالیستی/کمونیستی بود. این ایدئولوژی مخرب، با پیروزی بلشویک‌ها در روسیه و تاسیس حکومت شوروی، به اوج خود رسید و به زودی نیمی از دنیا درگیر آثار مخرب خود کرد.
نویسنده این کتاب آقای جورج اورول خود از روشنفکرانی بود که به سوسیالیسم گرایش داشت. اما پس از کشتارهای وحشتناک سوسیالیست‌ها به رهبری استالین و فروپاشی اقتصادی جوامع تحت‌سیطره این ایدئولوژی، شروع به نوشتن رمانی علیه سیستم‌های فاسد چپ‌گرا کرد. در واقع رمان قلعه حیوانات (مزرعه حیوانات) در آغاز براساس سیستم حکومتی شوروی نوشته شد اما به زودی با گسترش فساد در جهان و جوامع ایدئولوگ‌محور، قابل تعمیم به بسیاری از سیستم‌ها و حکومت‌های بعدی گردید.
بخوانید: معرفی کتاب بینوایان (ویکتور هوگو)
خلاصه کتاب قلعه حیوانات (مزرعه حیوانات) شاهکار جورج اورول
گروهی از حیوانات اهلی در یک مزرعه بزرگ زندگی میکنند. مالک این مزرعه فردی است به نام آقای جونز. اوضاع ظاهرا به شکل نرمال پیش می‌رود تا این‌که حیوانات با رهنمودهای یک خوک به نام مِیجِر پیر دست به انقلاب زده و طی یک جنبش آزادی‌خواهانه، آقای جونز را از مزرعه فراری داده و خود مالکیت زمین‌های زراعی و محوطه اطراف آن را در دست می‌گیرند. رهبران حیوانات در این انقلاب بزرگ، خوک‌ها هستند.
مهم‌ترین شعار حیوانات، «دست‌یابی به برابری و رفاه عمومی» است. با بیرون‌راندن آقای جونز، دو خوک پرنفوذ به نام‌های اسنوبال و ناپلئون زمام امور را در دستان خود می‌گیرد. اسنوبال که رهبر حقیقی انقلاب است، با سیاست‌های دیکتاتورمآبانه‌ی ناپلئون مخالف است. اما این ناپلئون است که با دسیسه‌های پنهانی، گروهی از خوک‌ها را با خود همراه کرده، اسنوبال را از مزرعه فراری می‌دهد و خود حاکم بلامنازع مزرعه می‌گردد.
از این پس ناپلئون شروع به بهره‌کشی از حیوانات می‌کند. با قدرت روزافزون ناپلئون، کم‌کم وی از میان جامعه خارج شده و همچون حاکمی قدرتمند، در کنار دیگر خوک‌ها، پنهان از انظار زندگی مرفهی ترتیب داده و هرنوع مخالفتی را نیز با شدت سرکوب میکنند. در این میان هرکدام از حیوانات که اندکی از اوضاع آگاهی یافته و ممکن است بتواند دیگران را آگاه کند، با اتهام‌هایی نظیر مهره‌ی اسنوبال بودن و خائن به انقلاب، توسط سیستم ترور خوک‌ها به شکل مرموزی ناپدید می‌شود. آنها سال‌هاست که اسنوبال را عامل آقای جونز معرفی کرده‌اند.
به مرور زمان، قانون‌اساسی حیوانات که در ابتدای انقلاب با عنوان «هفت فرمان» تصویب شده بود، یک به یک توسط حوک‌ها زیر پا گذاشته شده و هر بندبا اضافه کردن تبصره‌هایی، به سمت دیکتاتوری سوق پیدا می‌کند. ارزاق کم می‌شود و ساعت کاری زیاد می‌شود. فقر عمومی گسترده در میان حیوانات ظاهر می‌شود. با این‌حال خوک‌ها که خود را هم‌درد مردم نشان می‌دهند، پنهانی به عیش و نوش و بریز و بپاش مشغول هستند.
در نهایت یک روز حیوانات به خود آمده و متوجه می‌شوند که خوک‌ها شبیه انسانها شده‌اند. روی دو پا راه می‌روند. قوانین مستبدانه‌ی قبل را احیا کرده و نه‌تنها دیگر از آزادی و شعائر انقلابی خبری نیست، که اوضاع از زمان آقای جونز هم بدتر شده است.
نقد و بررسی کتاب قلعه حیوانات
جورج اورول در جریان جنگ داخلی اسپانیا با تفکرات سوسیالیستی آشنا شد. در آغاز شاید به این ایدئولوژی حتی روی خوش نشان داد. اما پس از ماجرای قتل‌عام گسترده‌ای که ژوزف استالین به راه انداخت، به‌شدت از آن روی‌گردان شد. او معتقد بود نظام شوروی که با هدف رفاه عمومی و برپایه انقلاب طبقه متوسط و کارگر جامعه به وقوع پیوسته بود، به دست افراد تشنه قدرت افتاده و تبدیل به یک دیکتاتوری همه‌جانبه شده است. از همین‌جا بود که ایده نوشتن رمان قلعه حیوانات در ذهن این نویسنده خلاق و بزرگ شکل گرفت.
در این رمان، انقلاب حیوانات مزرعه درواقع همان انقلاب کارگری است که کمونیست‌ها را به قدرت رساند. این کتاب با زبان رمز نوشته شد و برای نخستین بار در ۱۹۴۵ میلادی منتشر شد. باری پنج سال طول کشید تا راه خود را یافته و به یک اثر جهانی مبدل گردد.
هفت فرمانی که در ابتدای انقلاب توسط حیوانات تدوین و تصویب می‌گردد از این قرار است:
۱- همه‌ی موجودات دوپا دشمن ما هستند.
۲- همه چهارپایان و پرندگان دوست ما هستند.
۳- هیچ حیوانی حق پوشیدن لباس ندارد.
۴- هیچ حیوانی حق خوابیدن بر روی تخت‌خواب را ندارد.
۵- هیچ حیوانی حق نوشیدن مشروبات‌الکلی را ندارد.
۶- هیچ حیوانی حق کشتن دیگر حیوانات را ندارد.
۷- همه حیوانات با هم برابرند.
تمام این هفت فرمان پس از به قدرت رسیدن خوک‌ها، تحریف می‌شوند:
۱- خوک‌ها شروع به داد و ستد با انسانها میکنند.
۲- خوک‌ها در میان حیوانات تفرقه می‌اندازند و چند دستگی ایجاد میکنند.
۳- خوک‌ها در پایان داستان لباس بر تن دارند.
۴- خوک‌ها دیگر نه در طویله که بر روی تخت‌خواب می‌خوابند.
۵- خوک‌ها در آغاز پنهانی و سپس آشکارا به نوشیدن مشروبات الکلی روی می‌آورند.
۶- خوک‌ها بسیاری از حیوانات را ترور میکنند.
۷- این شعار که اصلی‌ترین شعار در روزهای آغازین انقلاب حیوانات بود، تبدیل می‌شود به: «همه حیوانات با هم برابرند اما برخی از آنها برابرترند»!
در این داستان هر یک از کاراکترها، نماد یک شخصیت حقیقی در دنیای واقعی هستند:
آقای جونز نماد حکومت مستبد حاکم بر جامعه است که با وجود فراهم آوردن شرایط اقتصادی مناسب برای مردم، اما بخاطر ندادن آزادی‌های سیاسی، مورد نفرت جامعه واقع شده و خود را در مقابل یک انقلاب مردمی می‌بیند.
مِیجِر پیر که در ابتدای داستان، نخستین سخنرانی را برای دست‌یابی به آزادی برای حیوانات انجام می‌دهد، نمادی از نظریه‌پردازان کمونیستی همچون مارکس و انگلس و لنین است. او که نخستین نظریه‌پرداز انقلاب است، پس از مرگش نیز به عنوان نماد انقلاب مورد احترام قرار گرفته و جمجمه او در معرض دید انقلابیون قرار می‌گیرد که این اتفاق، با به نمایش گذاشتن مومیایی لنین برابری می‌کند.
بخوانید: معرفی کتاب بیشعوری
ناپلئون که به عنوان رهبری فاسد و مستبد شناخته می‌شود، نمادی از استالین است. اسنوبال که از نخستین رهبران جنبش حیوانات و رهبر مورد تایید همه بود اما با دسیسه ناپلئون از بین رفت، نمادی از لئون تروتسکی است که توسط استالین از قدرت طرد گردید.
در این میان اسبی به نام باکستر نیز در داستان وجود دارد که قدرتمندترین کارگر در میان حیوانات است. او که به شدت وفادار به انقلاب است، در مقابل مشکلاتی که روز به روز بیشتر برای جامعه حیوانی پیش آمده است می‌گوید که: «من بیشتر کار خواهم کرد». باکستر زمانی که از کارافتاده می‌شود، توسط خوک‌ها از جامعه بیرون برده می‌شود. همه گمان میکنند که او را برای درمان به مزرعه مجاور برده‌اند اما در اصل خوک‌ها او را به یک قصاب فروخته‌‌اند. باکستر نمادی از طبقه پرولتاریا و کارگری است که برای به ثمر نشاندن انقلاب بیشترین نقش را داشت اما نهایتا توسط سیاستمداران سیستم جدید، قربانی گردید.
موزِز که یک کلاغ پیر و مرموز است و برای حیوانات از سرزمین شیر و عسلی که در پشت ابرهاست صحبت می‌کند تا با وعده بهشت، آنها را از مصائب مشکلات و فقر روزمره رها سازد، نمادی از کلیسای ارتدکس است که پس از به قدرت رسیدن استالین دوباره اجازه فعالیت یافت تا برای تحمیق جامعه و منحرف کردن اذهان عمومی از مشکلات اقتصادی و سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. موزِز در اصل تلفظ لاتین نام موسی است.
و نهایتا جنگ حیوانات در هنگام حمله انسانها که با وجود عقب‌نشینی و تحمل مصائب بسیار و ویرانی‌های شدید، توسط خوک‌ها به عنوان یک پیروزی بزرگ معرفی می‌شود، اشاره به حمله آلمان‌ها به شوروی در جریان جنگ دوم جهانی دارد.
بخش‌هایی از کتاب مزرعه حیوانات (قلعه حیوانات)
- مِیجِر پیر به حیوانات گفت: «انسان تنها موجودی‌ست که مصرف می‌کند بی‌آن‌که تولید کند. انسان شیر نمی‌دهد، تخم نمی‌گذارد، قدرت کشیدن گاوآهن را ندارد، سرعتش آن‌قدر نیست که بتواند خرگوش بگیرد. با وجود این، انسان اشرف‌مخلوقات است. اوست که حیوانات را به کار وامی‌دارد، اوست که در ازای این کار فقط قوت ناچیزی به آنها می‌دهد تا از گرسنگی نمیرند و مابقی را هم خودش تصاحب می‌کند. ما هستیم که زمین را شخم می‌زنیم و پِهِنِ ماست که زمین را حاصلخیز می‌کند. با وجود این، هیچ کدام‌مان آه در بساط نداریم.»
- تمام بهار و تابستان، هفته‌ای شصت ساعت کار کردند و در ماه اوت ناپلئون اعلام کرد که یکشنبه بعدازظهر هم می‌توانند کار کنند. البته این کار مطلقا داوطلبانه بود، ولی هر حیوانی که از آن شانه‌خالی می‌کرد جیره‌اش نصف می‌شد.
- مرغ‌ها بی‌درنگ اعدام شدند و تدابیر امنیتی تازه‌ای برای حفظ جان ناپلئون به عمل آمد. چهار سگ شب‌ها در اطراف تخت‌خواب او نگهبانی می‌دادند –در هر گوشه‌ی تخت، یک سگ– و خوک جوانی به نام پینکای هم وظیفه داشت غذای ناپلئون را قبل از او بچشد، مبادا سم در آن ریخته باشند.
- تا اواخر تابستان، خبر رویدادهای «مزرعه‌ی حیوانات» در نیمی از ناحیه پخش شده بود. اسنوبال و ناپلئون هر روز چند دسته کبوتر را به پرواز درمی‌آوردند که ماموریت داشتند با حیوانات مزارع همسایه گرم بگیرند و ماجرای «قیام» را برای‌شان بازگو کنند.
- گرسنگی و مشقت و ناامیدی، به گفته‌ی بنجامین، قانون تغییرناپذیر زندگی بود.
- چند روز بعد، همین‌طور که موریل داشت متن «هفت فرمان» را از روی دیوار برای خودش می‌خواند، متوجه شد باز هم فرمان دیگری هست که حیوانات کلمات آن را درست به خاطر ندارند. آنها خیال می‌کردند که در «فرمان پنجم» نوشته شده «هیچ حیوانی حق ندارد مشروب بنوشد»، ولی در این فرمان سه کلمه‌ی دیگر هم بود که آنها از یاد برده بودند. در این فرمان، در واقع نوشته شده بود: «هیچ حیوانی حق ندارد به حد افراط مشروب بنوشد.»
- آن شب صدای خنده و آواز از ساختمان بلند بود. سر وصداها ناگهان حس کنجکاوی حیوانات را برانگیخت، می خواستند بدانند در آنجا که برای اولین بار بشر و حیوان در شرایط مساوی کنار هم هستند، چه می گذرد. همه سینه‌مال و تا آنجا که ممکن بود بی‌صدا به باغ رفتند. دم در وحشت‌زده مکث کردند. اما کلوور جلو افتاد. حیوانات آهسته دنبالش رفتند و آنها که قدشان می رسید از پنجره داخل اطاق را نگاه می کردند. آنجا دور میزِ دراز، شش زارع و شش خوک ارشد نشسته بودند. ناپلئون در صدر میز نشسته بود. به نظر می رسید که خوک‌ها در کمال سهولت بر صندلی نشسته‌اند. پیدا بود که سرگرم بازی ورق بوده اند و موقتا از ادامه‌ی آن دست کشیده اند تا گیلاسی بنوشند.»
آشنایی با جورج اورول
جورج اورول (به انگلیسی: George Orwell) نویسنده و داستان‌نویس و روزنامه‌نگار و منتقد ادبی و شاعر انگلیسی بود. او در اصل اریک آرتور بلر نام داشت و در سال ۱۹۰۳ میلادی زاده شد.
اورول از یک خانواده متوسط با سطح اقتصادی رو به پایین برآمده بود. با این‌حال خانواده وی به لحاظ فکری افرادی متجدد بودند. او دوران جوانی خود را با فعالیت در مشاغل مختلف گذراند و در دهه ۳۰ میلادی نیز همچون بسیاری از روشنفکران آن دوره، برای مبارزه با دیکتاتوری ژنرال فرانکو به اسپانیا رفت. وی در این جنگ مجروح شد و تا پیایان عمر از این جراحت رنج برد. کتاب «زنده‌باد کاتالان» را نیز در همین دوره نوشت.
اورول کتابهای بسیاری از خود به یادگار گذاشت. اما مهم‌ترین آثار او که باعث شهرت جهانی‌اش گردید، یکی همین کتاب مزرعه جیوانات (در ایران مشهور شده به قلعه حیوانات) است و دیگری رمان مشهور ۱۹۸۴، که آن نیز از شاهکارهای ادبیات کلاسیک می‌باشد.
پیشنهاد کافه‌کتاب: دانلود کتاب ۱۹۸۴ از جورج اورول
جورج اورول نویسنده بزرگ انگلیسی، هفت ماه پس از انتشار کتاب ۱۹۸۴، دقیقا در بیستم ژانویه سال ۱۹۵۰ میلادی درگذشت. پیکر بی‌جان او را بنابر وصیت خودش سوزاندند و خاکسترش را در یک قبرستان دورافتاده و بدون هیچ نام و نشانی از او و شهرتش به خاک سپردند.
سخن پایانی
رمان مزرعه حیوانات برخلاف اکثر رمان‌های دنیا، تنها یک داستان سرگرم‌کننده نیست. جورج ارول در این رمان تمام فلسفه فکری و دیدگاه‌های سیاسی و ضدکمونیستی خود را منتشر کرده است.
این البته تنها باری نیست که این نویسنده قهار، اثری با ماهیت سیاسی/اجتماعی منتشر کرده است. اکثر رمان‌های اورول دارای مفاهیم اجتماعی هستند و او اصلا یک نویسنده رئالیسم است.
دو کتاب مزرعه حیوانات و ۱۹۸۴ روی هم رفته به چنان فروش بالایی رسیده‌اند که نام اورول را به عنوان نویسنده‌ای با کتابهای پرفروش در جهان مطرح کرده‌اند. کتابهای او به بیشتر زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده است.
درک کتاب مزرعه حیوانات، بدون داشتن پیش‌زمینه‌های تاریخی و آگاهی از سیر تاریخ چهانی در دوران معاصر، امکان‌پذیر نیست. لذا درصورتی که اندکی با اوضاع تاریخی چهان در اعصار جدید آشنایی دارید، مطالعه این اثر شگفت‌انگیز را به هیچ‌عنوان از دست ندهید. مزرعه حیوانات در شمار خواندنی‌ترین و تاثیرگذارترین کتابهای تاریخ بشری است.
نظر شما در مورد کتاب قلعه حیوانات (مزرعه حیوانات) چیست؟ در کامنت‌ها دیدگاه خود را بیان کنید.
بهمن انصاری
هنوز رمان قلعه حیوانات (مزرعه حیوانات) را نخوانده‌اید؟ |
