بعد از بازی بی‌نظیر Heath Ledger در نقش جوکر در فیلم «بت‌من: شوالیه تاریکی»، باور عموم بر این بود که نقش جوکر به نام او ثبت گردیده و دیگر امکان ندارد بازیگری در این نقش، به موفقیت چشم‌گیری دست یابد. اما Joaquin Phoenix با بازی شگفت‌انگیز خود در Joker 2019 Film این باور را رد کرد.
فیلم جوکر٢٠١٩ به جرات یکی از حرفه‌ای‌ترین و البته انسانی‌ترین فیلمهای سینمایی ساخته‌شده در سال‌های اخیر است. در این فیلم، این‌بار ما نه با داستانی فرازمینی سروکار داریم، نه خبری از نیروهای ماوراءالطبیعه است و نه قهرمان داستان، شخصیتی فراانسانی است. حالا قهرمان ما فردی است عادی از طبقه فرودست جامعه که در اثر نادیده‌شدن‌های پی‌درپی، دچار فوران عقده‌ها و سرزنش‌هایی می‌گردد که به درازای یک عمر، تحمل کرده است. این دقیقا منطبق است با صحبت‌های کارگردان فیلم Todd Phillips، که پیش از اکران جوکر گفته بود:
«جوکر، متفاوت از تمام شخصیت‌های مشهوری است که براساس کاراکترهای کامیک‌بوک‌ها شکل گرفته است.»
نقد فیلم جوکر ۲۰۱۹
داستان فیلم در دهه ١٩٨٠ میلادی و در شهر خیالی «گاتهام‌سیتی» روایت می‌شود. «آرتور فلک»، فردی است میانسال که به همراه مادر پیر خود در آپارتمانی کهنه و کثیف زندگی می‌کند. وی دچار نوعی بیماری روانی است و در مواقع خشم و عصبانیت، دچار خنده‌های هیستریک می‌شود. خنده‌هایی که خارج از کنترل بوده و اغلب او را دچار دردسر و درگیری می‌سازد. آرتور به‌عنوان دلقک در محیطی نابهنجار مشغول به‌کار است و بزرگترین آرزوی او، تبدیل شدن به کمدینی مشهور است. زندگی او هر روز بیش از پیش، در سراشیبی افتاده و جامعه نیز به او در این سقوط غم‌انگیز کمک می‌کند.
ما اغلب با پیش‌زمینه‌ای که از فیلم‌ها و انیمیشن‌های قبلی داریم، جوکر را با شخصیتی خبیث و شرور می‌شناسیم. اما این‌بار وارون کاراکترهای پیشین، ما با فردی مظلوم از قشر ضعیف جامعه طرف هستیم که می‌کوشد به زندگی خود از طریق استعدادهای ناشکفته‌اش، سر و سامانی دهد، ولی این جامعهٔ طبقاتیِ بیمار است که با نادیده‌گرفتن دغدغه‌ها و توانایی‌های او، او را به طغیان و لجن‌زار قانون‌شکنی پرتاب می‌کند.
آرتور فلک شخصیتی مهربان و انسان‌دوست است. آرمان و آرزوی او، تبدیل‌شدن به کمدینی بزرگ است تا شاید بتواند خنده را -هرچند برای مدتی کوتاه- بر لب‌های جامعهٔ غرق‌شده در فساد، به ارمغان آورد. اما این جامعه، بیمارتر و شرورتر از آن است که فردی با روحیات او را تحمل کند. پس با نادیده‌گرفتن استعدادهای او، زمینه را برای انفجار هیجاناتِ این شخصیت سرخورده، فراهم می‌آورد. درواقع آرتور فلک، قربانی نظام سرمایه‌داری فاسدی است که جامعه را به دو بخش تقسیم کرده است: ثروتمندان و فقرا.
داستان جوکر، داستان جهان پیرامون ماست. روایتی که به وسعت یک تاریخ، در روی این زمین بارها تکرار شده و هر انسانی نمونه‌ای از آن را در زندگی خود دیده است. فقر مطلق و اختلاف طبقاتی شدید در دنیای امروزین -دنیای مدرن شرقی و پست‌مدرن غربی- که از استعدادها، تبهکار می‌سازد و در نقطه مقابل، فرومایه‌ترین انسان‌ها را تنها به صرف داشتن ثروت و وابستگی به نهادهای قدرت، به بالاترین جایگاه‌ها می‌رساند. در این دنیای جدید، ساده‌ترین حقوق انسانی پای‌مال می‌شود و در حالی که نهادهای قدرت می‌توانند با شنیدن صدای فرودستان و ایجاد فضای مناسب برای تغییر اوضاع آن‌ها، شرایط را برای همه اجتماع، نرمال‌سازی نمایند، اما با خودخواهی، جامعه را به سمت انفجار سوق می‌دهند. دنیایی که آرتور فلک‌ها را به صرف نداشتن قدرت و ثروت، از ستاره‌شدن بازمی‌دارد و از آن‌ها، جوکرهایی می‌سازد که حاصل یک عمر سرخوردگی را بر سر و صورت نظام سرمایه‌داری، تف می‌کنند.
در این فیلم ما با دو شخصیت کلیدی دیگر نیز مواجه هستیم: موری فرانکلین (با بازی Robert DeNiro) و توماس وین (با بازی Brett Cullen). اولی یک کمدین مشهور و نماد سلبریتی‌هایی است که غرق در ثروت و شهرت، با تمسخر درد فرودستان امرارمعاش می‌کنند و دومی سیاستمداری فاسد که خود را برای انتخابات پیش و رو، کاندید کرده و مشغول دادن شعارهای عوام‌فریبانه برای کسب رای است. او در یک‌جا با «دلقک» نامیدن تبهکاران قشر فرودست، ناخواسته فرودستان را برای اتحاد با یکدیگر ترغیب می‌کند. از اینجاست که قشر ضعیف با زدن ماسک دلقک به صورت، به آرامی به سمت شورش و طغیان گام برمی‌دارد. این دو شخصیت که نماد دو بازوی تبلیغاتی فرادستان در جامعه طبقاتی امروز هستند، سرنوشت مشترکی دارند: اولی توسط جوکر در مقابل دوربین زنده تلوزیونی (دوربینی که عامل اصلی شهرت و شوکت اوست) کشته می‌شود و دومی مشغول فرار از دست همان شورشیانی که آن‌ها را دلقک نامیده بود، به گلوله بسته می‌شود. شورشیانی که حالا همه ماسک دلقک به صورت دارند!
سخن پایانی
به‌طورکلی برخلاف تمام فیلمهای هالیوودیِ برگرفته از کمیک‌بوک‌های مشهور که تنها جنبه سرگرمی داشته و بر جلوه‌های ویژه و صحنه‌های اکشنِ جذاب تمرکز داشته‌اند، جوکر٢٠١٩ یک تراژدی درام است که عمده هدف آن روانشناسی بشریتِ رو به انحطاط، در دنیای مدرن است. بشریتی که روزبه‌روز از خلق‌و‌خوی طبیعیِ خود دور شده و تبدیل به ماشین‌های مکانیکیِ بی‌روحی می‌گردد. Todd Phillips در این فیلم، با ادغام عقده‌های فرودستان و عدم واقع‌نگری فرادستان در ظرف روانشناختی اجتماعی در بستر تاریخی، تصویری از اجتماع بشر در عصر جدید را به تصویر کشیده است که برای اغلب انسان‌ها در چهارگوشهٔ دنیا آشناست. جوکر٢٠١٩ را می‌توان آشناترین فیلم غیرتاریخی نامید که بیانگر تاریخ تمام جوامع بشری در دنیای مدرن است.
نویسنده و پژوهشگر
