کتاب نایاب و نفیس “جامع التواریخ” (مشهور به تاریخ رشیدی) اثر گران‌مایه رشیدالدین فضل‌الله همدانی وزیر ایرانی و دانشمند دربار ایلخانان می‌باشد.
معرفی کتاب جامع التواریخ
کتاب جامع التواریخ در زمینه اسطوره‌ها، باورها و فرهنگ قبایل ترک و مغول و همچنین تاریخ پیامبران از آدم (ع) تا خاتم (ص) و تاریخ ایران باستان تا پایان دوره ساسانیان، به همراه تواریخ سایر ملل است که در چهار جلد به رشته تحریر درآمده.
جامع‌التواریخ نه فقط یک کتاب تاریخی، که کتابی است با داده‌های جغرافیایی و سیاسی و فلسفی که مجموع این‌ها یک کتاب جامع، و به نوعی نخستین کتاب جامع تاریخی جهان را پدید آورده است. این کتاب به زبان فارسی نگارش یافته که حاکی از استعمال زبان فارسی به عنوان زبان رسمی در دربار مغولان بوده است. اما در همان دوران به عربی، تُرکی و مغولی نیز ترجمه شده تا همه اقوام بتوانند از آن استفاده کنند. جامع‌التواریخ یکی از نخستین کتبی است که به صورت مدرن و حرفه‌ای برای استفاده علمی از تاریخ تدوین گشته است.
در اهمیت این کتاب
اهمیت مهم این کتاب آن است که غازان‌خان ابلخان مغول، تمام اسناد و نوشته‌های قدیمی و دولتی را در اختیار خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی گذاشت و دانشمندان و ریش‌سفیدانی که از تاریخ و فرهنگ ترک و مغول آگاه بودند را همراه او کرد تا کار به بهترین وجه پیش برود. چیزی که تا آن زمان بی‌سابقه و بی‌نظیر بوده است و هنوز هم این کتاب مهمترین منبع برای تاریخ اقوام و حکومت‌های ترک و مغول است. خواجه برای نگارش این کتاب سترگ، یک تیم بزرگ متشکل از مورخان و اندیشمندان مهم عصر خویش را گردآورد و حاصل کار این گروه از بزرگان، کتاب شگفت‌انگیز جامع‌التواریخ است.
کتاب جامع‌التواریخ نخستین دورهٔ کامل تاریخ و جغرافیای آسیا است که با استفاده از وسایل و منابعی ترتیب داده شده است که تا آن زمان در اختیار هیچکس قرار نگرفته بود.
جامع التواریخ از لحاظ دقت و صحت و اصول تاریخ‌نویسی بسیار ارزشمند است. علاوه بر این‌که این کتاب دامنهٔ وسیعی از مطالب را به نثری عالمانه بیان نموده است. همچنین از نظر دسترسی مؤلف به منابع شفاهی بسیار نیز درخور توجه است و اگر خواجه رشیدالدین آن نوشته‌های پراکنده و در معرض نابودی و همچنین سخنان و افسانه‌های شفاهی مغولان و ترکان را به قلم نیاورده بود، امروزه از هیچ‌کدام از آن‌ها خبری در دسترس نبود و به حیطهٔ فراموشی سپرده شده بودند.
این کتاب به نوعی حاصل کار گروهی یک تیم از اندیشمندان است. کاری که امروزه نیز برای نگارش توارخ جامع باب شده و از نمونه‌های آن تاریخ کمبریج و تاریخ جامع ایران می‌باشد که حاصل کار گروهی یک تیم خبره است.
کتاب جامع التواریخ به عنوان یکی از میراث‌های معنوی بشری، در یونسکو ثبت شده است.
مختصری از زندگینامه خواجه رشیدالدین
بی‌گمان باید خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان تاریخ ایرن قلمداد نماییم. او در عصر مغولان و در دربار سه ایلخان مغول یعنی غازان‌خان، سلطان محمد خدابنده اولجایتو و ابوسعید بهادرخان به عنوان وزیر اعظم حضور داشت. دامنه قدرت و احترام او به اندازه‌ای بود که ایلخانان بدون مشورت با او آب نمی‌خوردند!
رشیدالدین در سال ۶۴۸ هجری قمری در همدان در خانواده‌ای که اکثرا پزشک و طبیب بودند، زاده شد. او مورخی بی‌نظیر، پزشکی حاذق، سیاست‌مداری کاربلد و جغرافی‌دانی مجرب بود که عمر خویش را صرف یادگیری و سپس آموزش علوم مختلف کرد.
این بزرگمرد ایرانی در زمان سلطنت اباقاخان و سپس ارغون‌‌خان و کیخاتو، به عنوان پزشک در دربار کار می‌کرد. سپس با به قدرت رسیدن غازان‌خان، او به عنوان وزیر الوزرا منصوب گردید. وی این سمت را تا پایان عمر خویش در دستگاه حکومتی مغولان در دست داشت.
جامع‌التواریخ و موضوعات آن
کلیت کتاب تاریخ رشیدی یا همان جامع التواریخ را به سه بخش می‌توان تقسیم کرد. در ادامه می‌خواهیم هر یک از این سه بخش را بررسی کرده و در مورد آن توضیحاتی بدهیم:
- بخش نخست مربوط به تاریخ مغولان است. در این بخش خورشید کوشیده است تا تاریخ تیره‌های ترک و مغول را بررسی کرده و سپس مشخصا به ذکر تاریخ حکپمت چنگیزخان مغول، جانشینان او و نهایتا سلسله ایلخانان از هلاکوخان تا زمان مرگ غازان‌خان پرداخته است. این بخش از کتاب به عنوان یک سند دست‌اول و بی‌نظیر برای آگاهی از تاریخ مغولان قلمداد می‌شود.
- بخش دوم و سوم بایستی با هم بررسی شود. چرا که بخش‌های زیادی از این دو در گذر زمان نابود شده و امروز وجود ندارند. لذا هر دو بخش را می‌توان در کنار هم قرار داد. در این دو بخش ما ابتدا با ادامه تاریخ مغولان در زمان سلطنت سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) مواجه هستیم. سپس تاریخ پیامبران، تاریخ ساسانیان، تاریخ خلفا، تاریخ دودمان‌های مستقل ایرانی همچون طاهریان، سامانیان، صفاریان، بوئیان و زیاریان، و تاریخ سلسله‌های غیرایرانی همچون غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان و نهایتا تاریخ اقوام و مللی چون هندی‌ها، چینی‌ها و اروپایی‌ها یک به یک به صورت جالب و کاملی گردآمده و تحریر یافته‌اند.
توضیحات بالا، شرح کامل مطالب این کتاب در زمان مغولان بود. امروزه شوربختانه بخش‌هایی از این کتاب در گذر زمان نابود شده و به دست ما نرسیده است.
دانلود کتاب جامع التواریخ
دانلود کتاب جامع التواریخ را به همه دانش‌جویان، پژوهش‌گران، محققان و علاقمنندان به علم تاریخ با هر گرایش و شاخه‌ای، پیشنهاد می‌کنیم. این نسخه از کتاب که همینک آماده دانلود شماست، نسخه‌ای دو جلدی می‌باشد که توسط کاربران تهیه و ارسال شده است.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتابهای سایت برای شما فعال می‌شوند.
