پس از پیروزی مشروطه با همت آیت‌الله‌طباطبایی، آیت‌الله‌بهبهانی و دیگر بزرگان و علما و پیشوایان مردمی، تاسیس مجلس شورای ملی و تحدید اختیارات شاه قاجار، محمدعلی‌شاه که از اوضاع پیش آمده به شدت ناراضی بود، ترور نافرجامی که گویا توسط برخی مخالفان حکومت انجام یافته بود را مورد بهانه قرار داده و به بهانه تهدید سلطنت و مغایرت مشروطه با شرع اسلام، کوشش‌هایی برای کودتا و براندازی بساط مجلس و مشروطه را آغاز کرد.
در روز ۲ تیر ۱۲۸۷ ساختمان مجلس شورای ملی توسط نیروهای بَریگاد قزاق به فرماندهی کلنل لیاخوف با توپخانه هدف حمله قرار گرفت و آسیب دید. و به زودی عده زیادی از نمایندگان و فعالان مشروطه دستگیر و برخی نیز متواری شدند.
عمر مجلس اول کمتر از دو سال بود و بیشتر وقت آن صرف حل و فصل اختلافات جزیی شد. پایان آن نیز ثمره‌ای خوش برای هیچ یک از گروه‌های درگیر و مردم به همراه نداشت. بدگمانی‌ها، تهمت‌زدن‌ها، سوء رفتارها و… از زمان صدور فرمان مشروطه تا به توپ بستن مجلس همه راه‌های مسالمت‌آمیز رسیدن به تفاهم را به مرور مسدود کرد.
این حادثه در دومین سال سلطنت محمدعلی شاه قاجار و در شرایطی که مجلس شورای ملی اولین دوره تجربه قانون‌گذاری را پشت سر می‌گذاشت، اتفاق افتاد. حادثه به توپ بستن مجلس که از خشن‌ترین مقاطع حوادث عصر مشروطه بود، نقطه اوج درگیری نظام استبدادی قاجار با مردم بود. این حادثه در دومین هفته رییس‌الوزرایی میرزا احمدخان مشیرالسلطنه و در شرایطی که محمدعلی شاه با راهنمایی نظامیان روس نقاط مختلف تهران را به ستاد عملیاتی خود علیه مشروطه‌خواهان تبدیل کرده بود، رخ داد.
پس از این به تدریج مواضع مشروطه‌طلبان در تهران یک‌به‌یک سقوط کرد و انجمن‌های زیر مجموعه مجلس در هر شهر نیز توسط نیروهای شاه وادار به تسلیم و تعطیلی گشتند.
اما درست زمانی که همه امیدها ناامید شده و تمام مواضع مشروطه‌خواهان درهم شکست، در محله‌ای به نام امیرخیز در تبریز، ستارخان به عنوان آخرین سرباز و مجاهد مشروطه همچنان ایستادگی خود را ادامه داد. این ایستادگی مردانه به قدری فوق‌العاده و مستحکم بود که به زودی به پیروزی‌هایی دست یافت و مواضع ستارخان نخست در تبریز و سپس در سراسر آذربایجان گسترش یافت و حتی زمانی که لاجرم به علت محاصره شهر و کمبود آذوقه و حضور قشون روسیه در تبریز، این شهر در آستانه سقوط قرار گرفت، آتش زیر خاکستر انقلاب در دیگر شهرها بار دیگر روشن شده و نهایتا با یورش سرداراسعدبختیاری از اصفهان و سپهداراعظم‌تنکابنی از گیلان، تهران سقوط کرده، محمدعلی‌شاه به روسیه تبعید شد و مشروطه بار دیگر با ایجاد مجلس شورای ملی دوم، قدرت را در دست گرفت.
به قلم
بهمن انصاری
همچنین مطالعه کنید:
کتاب نایاب و بی‌نظیر تاریخ مشروطه اثر احمد کسروی
کتاب نایاب مشروطه از آغاز تا انجام اثر بهمن انصاری
