او در قرن سوم میلادی، سالهای پایانی حکومت اشکانیان در مداین بدنیا آمد. پدرش فاتک از اهالی همدان و مادرش نیز شاهزاده‌ای اشکانی بود.
چهل سال داشت که دعوتش را آشکار کرد. دین او ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و بودایی بود. او به تناسخ اعتقاد داشت، در دین او گوشتخواری مذموم بود و تکثر زوجات ممنوع! زنان می‌توانستند به مراتب عالی برسند، همچنین قتل به هر دلیلی غیر قابل بخشش بود.
عامل اصلی موفقیت او این بود که دین و اساطیر دینی‌اش براحتی به رنگ و بوی همه سرزمین ها در می آمد. مانی با نوشتن کتابی بنام شاپورگان از شاه ایران اجازه تبلیغ گرفت (او نخستین کسی است که نام ایران را بهمین صورت برای کشور ذکر کرده و کتاب شاپورگان قدیمی‌ترین کتاب به زبان فارسی است). او همچنین کتابی نقاشی و بدون متن بنام ارژنگ ساخت تا دینش را برای بی‌سوادان نیز براحتی عرضه کند.
سرانجام با دخالت روحانیون زرتشتی، مانی در خوزستان محاکمه و اعدام شد. متن دفاعیه مانی با بیانی غم‌انگیز در آثار مانویان باقی مانده است.
دین مانوی در زمانی کوتاه جهان را در نوردید. هنوز مانی زنده بود که قیصر روم از افزایش شمار هواداران مانوی در شمال آفریقا نگران شده بود. همچنین نام دو مانوی اهل بریتانیا نیز در همان دوران ثبت شده است. دین مانوی بعدها دین رسمی امپراتوری چین شد. اما کم کم بواسطه کشته شدن حامیانشان بدست مسیحیان و زرتشتیان رو به کاهش گذاشت.
در دوره اسلامی مانویان را زندیق می شناختند و برای شناختن ایشان مرغی بدستشان می دادند تا خفه کنند. چون مانویان اینکار را نمیکردند شناخته و معدوم می شدند. افشین خیدر و ابن مقفع از بزرگترین مانویان دوره اسلامی هستند.
دین مانوی بنظر می رسد در چین تا قرن هفدهم به حیات خود ادامه داده و پی از آن از جهان محو شده باشد.
در تقسیم بندی اچ‌هارت مانی هشتاد و سومین فرد تاثیر گذار تاریخ بشریت شناخته شده است. از عمده تاثیرات مانوی را میتوان در ایجاد عرفان اسلامی، عرفان مسیحی، هنر تهذیب و کتاب آرایی و نزدیک شدن فرهنگی ملل جهان از چین تا روم بر شمرد.
