در سال 1864 میلادی در تکاپوی حفر کانال سوئز، یکی از کارمندان فرانسوی شرکت حفرکننده لوحی را یافت که بخشی از تاریخ ایران و مصر را رمز گشایی کرد. سه لوح چند زبانه که همگی بیانگر ساخت کانالی در آنجا در زمان “داریوش بزرگ” است.
In 1864, while trying to dig the Suez Canal, one of the French employees of the digging company found a tablet that deciphered a part of the history of Iran and Egypt. Three multilingual tablets, all of which indicate the construction of a canal there during the time of “Darius the Great”.
کانال سوئز و حفر آن توسط داریوش کبیر
حفر کانال سوئز در قرن هفتم قبل از میلاد توسط دومین فرعون مصر از سلسله بیست و ششم به نام “نکو” آغاز شد؛ ولی به دلیل بروز مشکلات این کار به اتمام نرسید تا آنکه یک قرن بعد مجدداً به دستور داریوش تجدید ساخت شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
هرودودت می‌نویسد که طول این کانال به اندازه چهار روز دریاپیمایی بوده و عرض آن به اندازه‌ای بوده که دو کشتی بزرگ با سه ردیف پارو زن می‌توانستند از کنار هم رد شوند. داریوش بزرگ به دلیل اهمیت راه دریایی میان مصر و ایران دستور ساخت این آبراه میان دریای سرخ و دریای مدیترانه را از راه نیل در اواخر سدهٔ ششم پیش از میلاد داد تا کشتی‌های ایرانی بتوانند به راحتی از آن عبور کنند. سرپرستی ساخت این آبراه را “ارتاخه” از مهندسان ایرانی عصر هخامنشی بر عهده داشت.
بر خلاف کانال فعلی که راه آبی میان اروپا و آسیاست، کانال قدیم رود نیل را به دریای سرخ ارتباط می داد. سه لوح یاد شده بر اساس مکانشان نامگذاری شده‌اند:
- لوح تل‌المسخوته
- لوح کابرت
- لوح سوئز
از میان این لوح‌ها، لوح تل‌المسخوته که از گرانیت و به ابعاد 3.15 متر در 2.10 متر ساخته شده، کمترین آسیب را دیده است. این لوح بر بالای تپه های تل‌المسخوته در فاصله 350 متری از کانال قرار داشته. لوح کابرت نیز در فرم آسیب ندیده دارای همین ابعاد بوده و در روی تپه‌ای در فاصله 3 کیلومتری جنوب کابرت و لوح سوئز در 6 کیلومتری شمال سوئز نصب بوده است.
محتوای لوح داریوش
متن این لوح ها در یک روی لوح به خط هیروگلیف و در روی دیگر به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نگاشته شده است. البته متنی که به هیروگلیف نوشته شده، ترجمه متن سه زبانه نیست. متن هیروگلیف در خطوطی افقی و از راست به چپ نگاشته شده. در میان سه لوح، متن پارسی در لوح تل‌المسخوته سالم‌تر از متن دیگر لوح‌هاست. این متن دارای چهار بخش است. در بخش 1 و 3، داریوش جایگاه فرمانروایی و دودمان خود را ذکر می کند. در بخش 2 (به مانند دیگر کتیبه‌هایی که از خود به‌جا گذاشته) از خداوند یاد میکند که زمین، آسمان و مردم را آفرید و شادی را برای مردم آفرید و به داریوش فرمانروایی بخشید که دارای مردمان نیک و اسبان نیک است. بخش 4 شرح دستوری است که برای ساخت کانال داده شده و در آن میخوانیم «این کانال رودی را که نیل نام دارد و در مصر جاری است به دریایی که به سمت پارسه می رود، وصل می کند. اکنون این کانال ساخته شده و کشتی‌ها می توانند از مصر به پارسه بروند.»
بر اساس متن هیروگلیف، طول کانال کنده شده معادل 84 کیلومتر بوده و زمانی یک دسته کشتی (24 یا 32) از مصر روانه ایران شده‌اند. در متن هیروگلیف همچنین نام بخش‌های تحت زمامداری ایران ذکر شده است که بسیار شبیه لیست یاد شده در نقش رستم است و در قیاس با آنچه در بیستون آمده است، نام سه بخش اضافه شده است: هند(Hindush)، لیبی (Put) و نوبیا (Kush).
متن کامل کتیبه داریوش در کانال سوئز
متن کامل ترجمه لوح داریوش که به زبان پارسی باستان و به خط میخی حک شده از این قرار است:
داریوش، شاه بزرگ، شاهانْ شاه، شاه سرزمین‌ها، شاه در این زمین بزرگ، پسر ویشتاسپ [ویـسْـتـاسْـپَـه]، هخامنشی [هَـخـامَـنـیـشـیَـه].
خدای بزرگ است اهورامزدا [اهـورامَـزداه]، که بیافرید آن آسمان را. که بیافرید این زمین را، که بیافرید آدمی را، که بیافرید از برای آدمی شادی را، که داریوش را شاهی فرا داد، که داریوش را شهریاری‌ای فرا داد بزرگ، با اسبان خوب، با مردمان خوب.
من داریوش، شاه بزرگ، شاهانْ شاه، شاه سرزمین‌هایی با گوناگون مردمان، شاه در این زمین بزرگ، پهناور و دورکرانه، پسر ویشتاسپ، هخامنشی.
گوید داریوش شاه، من پارسی‌ام، از پارس [پـارسَـه]، مصر [مودرایَه] را گرفتم، من فرمان دادم به کندن این آبراه [یَــوْیـا]، از رودی به نام نیل [پـیـراوَه] که در مصر روان است، به سوی دریایی که از پارس می‌رود، پس آنگاه این آبراه کنده شد، چنانکه فرمان من بود، و کشتی‌ها [نـاوْیـا] در این آبراه از مصر به سوی پارس رفتند، چنانکه خواست من بود.
داریوش بزرگ
داریوش را باید یکی از نوابغ جهان دانست. کی که توانست پس از فتح نیمی از دنیای متمدن و شناخته شده زمان خود، با پایه‌ریزی یک سیستم سیاسی پیشرفته، مسیر حرکت جهان متمدن را دگرگون سازد.
توجه داشته باشید که تمام آنچه امروز از دانش سیاست و چگونگی کشورداری در جهان مشاهده می‌شود را داریوش ایجاد نمود. او بود که نخستین بار کشور را به ایالت‌های مختلف تقسیم کرد و برای هر ایالت یک فرماندار گماشت. او بود که نحوه صحیح نظارت بر فرمانداران محلی را ابداع کرد. او بود که برای انتقال پیام‌های مهم در بین ایالات گوناگون، سیستم پست را ساخت. و بسیاری خدمات دیگر.
داریوش را بدون تردید می‌توان معمار جهان سیاسی دانست.
Darius should be considered one of the geniuses of the world. After conquering half of the civilized and known world of his time, who was able to change the course of the civilized world by establishing an advanced political system.
Note that all that can be seen today in the knowledge of politics and how to manage a country in the world was created by Dariush. It was he who first divided the country into different states and appointed a governor for each state. He was the one who invented the proper way to supervise the local governors. He was the one who created the postal system to transfer important messages between different states. and many other services.
Darius can undoubtedly be considered the architect of the political world.
در کافه کتاب بخوانید:
تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران
نکروفیلیاک
دیو در فرهنگ آریایی
قطب جنوب
مناطق جدا شده ایران در دوره قاجار
تمدن پیشرفته هخامنشیان
