امین‌الملک و معاهدهٔ پاریس

"میرزا ابوطالب فرخ‌خان غفاری" ملقب به " امین‌الملک " از معروف‌ترین رجال سیاسی عصر ناصری است.

امین‌الملک در جوانی وارد دربار "فتحعلی‌شاه" شد. دیرگاهی حکمران اصفهان و سپس گیلان و  کاشان بود. در سال 1850 از سوی "امیر کبیر" به عنوان مامور دریافت مالیات در سراسر کشور انتخاب شد و چهار سال بعد، "ناصرالدین‌شاه" او را خزانه‌دار کل کشور کرد.

***

پس از شکست‌های ایران از روسیه و امضای عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای که بخش‌هایی از خاک ایران را به روسیه واگذار کرده بود، انگلیس که مهمترین مستعمره‌اش هند را در خطر می‌دید، با گسترش نفوذ خود در کابل، قندهار، هرات، بخارا، پنجاب، سند و بلوچستان این مناطق را به عنوان سدی حائل میان هند و ایران (که هر آن ممکن بود توسط روسیه بلعیده شود) قرار داد.

با آغاز سلطنت ناصرالدین‌شاه، "کهن‌دل‌خان" و "محمدخان"، فرمانروایان قندهار و هرات به شاه ایران اعلام سرسپردگی کردند که این امر به شدت انگلیسی‌ها را نگران کرد. انگلیس چندی بعد با وعده و وعیدهای بسیار "دوست‌محمدخان" حاکم کابل را تشویق کرد به هرات لشکرکشی کند. قشون قاجار به دستور شاه برای رویارویی با این لشگرکشی، بی‌درنگ به افغانستان لشگر کشید.

گرچه لشگریان قاجار با کمک بومیان افغان، سپاه دوست‌محمدخان را شکست دادند و هرات را متصرف شدند ولیکن انگلیس که منافع خود را در خطر می‌دید، به بهانه حمایت از افغان‌ها به ایران اعلان جنگ داد.

ناوگان انگلیس به جنوب ایران فرستاده شد و با وجود مقاومت‌های مردمی، توانست بر خارک، بوشهر، خرمشهر و اهواز چیره شود.

هم‌زمان شاه قاجار که خود را در حد و اندازه ایستادگی در برابر انگلستان نمی‌دید، امین‌الملک را برای حل این معضل، به پاریس فرستاد. امین‌الملک از سوی دربار ایران با ناپلئون‌سوم امپراتور فرانسه و سلطان عثمانی وارد مذاکره شد تا آن‌ها را مجاب کند،‌میان ایران و انگلیس مصالحه کنند.

افکار عمومی انگلستان با این جنگ مخالف بودند. هم‌زمان با حضور ناوگان انگلیس در آب‌های جنوب ایران و نشست‌های امین‌الملک در پاریس، "روزنامه تایمز" در سرمقاله‌ای با عنوان «نه می‌دانیم و نه علاقه‌ای داریم که بدانیم هرات کجاست» نسبت به لشگرکشی انگلستان به ایران انتقاد کرد. اما "پالمرستون" نخست‌وزیر بریتانیا برای کسب حداکثر منافع در قبال توسعه نفوذ روسیه به ایران، عقب ننشست و حتی افغانستان و کمی‌ بعد هندوستانرا برای جنگ با ایران تحریک کرد.

سرانجام روسیه و فرانسه که ایران را در خطر بلعیده شدن به دست انگلستان دیدند، شاه ایران را وادار به مصالحه کردند. صلحی تحت عنوان " معاهدهٔ پاریس " میان امین‌الملک نماینده دربار ایران و "لرد کاونی" نماینده دولت انگلستان به امضا رسید.

بر اساس پیاین پیمان‌نامه، هرات از ایران جدا شد و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت.

امین‌الملک و معاهدهٔ پاریس
عکس امین‌الملک در تاریخ 1857 در پاریس

Copyright © 2012 ~ 2024 | Design By: Book Cafe

Copyright © 2012 ~ 2024 | Design By: Book Cafe