آریوبرزن از مشهورترین سرداران داریوش سوم بود. وی پس از شکست داریوش در نبرد با اسکندر، به پارسه (تخت‌جمشید) بازگشت تا در مقابل اسکندر از پایتخت ایرا حفاظت نماید.
آریوبرزن پارسی و اسکندر مقدونی
نبردگاه آریوبرزن و اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زده‌اند، اما نهایتا به احتمال، نبردگاه جایی در استان کهگیلویه و بویراحمد در در نزدیکی یاسوج کنونی باشد.
ناآشنایی و ناآگاهی اسکندرمقدونی با منطقه، به‌سود ایرانیان بود و اسکندر سردرگم گشته و آریوبرزن با ۴۰ سوار و ۵۰۰۰ پیاده خود را بی‌پروا به سپاه مقدونی رسانده و شمار بسیاری از یونانیان را کشته بود و آسیب‌های مهلکی بر پیکر مقدونیان وارد آورده بود.
در این جنگ آریوبرزن یک‌بار نیز در محاصره دشمن قرار گرفت که توانست بگریزد. چون از محاصره بیرون آمد خواست تا به کمک پایتخت بشتابد و آن را پیش از رسیدن سپاه مقدونی اشغال کند. اما لشکر اسکندر که از راه جلگه به پارس رفته بودند، مانع او شدند. در این هنگام وی به مخاطرهٔ سختی افتاد، ولی راضی نشد تسلیم گردد. گفته می‌شود ایستادگی آریوبرزن یکی از چند ایستادگی انگشت شمار در برابر سپاه اسکندر بوده‌است.
اما یک چوپان که تاریخ‌نگاران نامش را لی‌بانی نوشته‌اند، وطن را به مشتی سکه فروخته و راه گذر از کوهستان را به مقدونیان نشان داد.
بدین‌ترتیب اسکندر مقاوت سرسختانه آریوبرزن را شکست داده و تمامی مجاهدان راه وطن را می‌کشد. سپس همان چوپان را نیز به بهانه آن‌که خائن در هر حال به ارباب خود خیانت خواهد نمود، به قتل می‌رساند.
بر پایه یادداشت‌های به دست آمده از کالیستنس تاریخ‌نگار اسکندر، نیروهای اسکندرمقدونی در پیشروی به سوی پرسپولیس پایتخت آن زمان ایران، در یک منطقه دربند پارس که منطقه‌ای کوهستانی و سخت‌گذر است متوقف شدند و در این منطقه است که درگیری میان اسکندر و آریو برزن رخ داد. این لشگر کوچک اما شجاع و میهن‌دوست آریوبرزن، چندین روز مانع ادامه پیشروی ارتش ده‌ها هزار نفری اسکندر شده بود که مصر، بابل و شوش را پیشتر گرفته و در سه جنگ، داریوش سوم را شکست و فراری داده بود. سرانجام خیانت آن چوپان نامبرده، باعث شکست آریوبرزن و سقوط قطعی ایران گردید.
پایان کار هخامنشیان
شکست داریوش سوم از اسکندر و چندی بعد، کشته شدن وی، برگه پایانی تاریخ هخامنشیان بود. هخامنشیان که با تاج‌گذاری کوروش کبیر به قدرت رسیده و ایران را متحد کردند، سرانجام پس از 220 سال با یورش اسکندر مقدونی، به پایان خود رسیده و این فصل پرافتخار از تاریخ ایران باستان به پایان رسید.
با پایان کار هخامنشیان، برای مدتی (83 سال) ایران تحت سیطره بیگانگان درآمد. اما این پایان کار نبود و بار دیگر با رشادت دو برادر ایرانی به نام‌های ارشک و تیرداد، بیگانگان تارومار گشته و بار دیگر اقتدار و عظمت ایرانی احیا گردید.
