در یکی دیگر از بخش‌های معرفی کتاب، این‌بار می‌خواهیم تا به معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی بپردازیم. اصولا بخش‌های معرفی کتاب‌های گوناگون از پرمخاطب‌ترین بخش‌های کافه‌کتاب هستند و امروز نیز می‌توانید یکی از پست‌های مفید ما را مطالعه کرده و بهره‌برداری بفرمایید. پس با کافه کتاب همراه باشید.
تاریخ چیست؟
اختراع خط نقش مهمی در زندگی جوامع بشری داشت. به‌گونه‌ای که برای اولین‌بار، انسان توانست حقایق وقایعی که بر او گذشته را -که مدت‌های زیادی تنها در حافظه ثبت داشت- به رشته تحریر درآورده و آیندگان را نیز از اخبار و اتفاقاتی که بر او گذشته است، آگاه نماید.
این‌گونه بود که آدمی توانست دست به نگارش تاریخ بزند.چه به‌صورت نوشتار در کتیبه‌ها و لوح‌های گلی و سنگی و چه در اثر پیشرفت بشر به‌صورت امروزی و برروی کاغذِ نگاشته شده. بدین ترتیب بود که بشر شروع به تاریخ‌نگاری کرد.
تاریخ از نگاه و تعریف پروفسور ادوارد هالت کار چنین تعریف می‌گردد:
«تاریخ کنش و واکنش مداوم مورخ و امور واقع نسبت به یکدیگر است و گفت‌وشنود بی‌پایان حال و گذشته.»
چرا باید تاریخ بخوانیم؟
انسان بدون گذشته به مانند انسانی بدون حافظه است. انسان بدون حافظه برای زندگی دچار مشکل است. پس برای رفع این مشکل باید از گذشته و هویت خود آگاه باشد.
انسان با آگاهی از گذشته خود یا مطالعه زندگانی افراد مختلف جهان در اعصار گذشته به درک بهتری از زندگی حال و آینده خویش دست پیدا می‌کند.
انسان اگر گذشته خود را نداند نمی‌تواند برای آینده خود هدفی داشته‌باشد. در این‌جا به اهمیت مطالعه تاریخ پی می‌بریم که گذشتگان به مانند چراغی روشن راه آینده برای ما هموار می‌کنند. مردمانی که تاریخ خود را ندانند محکوم به تکرار تاریخ هستند.
در یک کلام باید بگوییم که ما می‌توانیم با مطالعه جوامع گذشته با فراز و نشیب‌های زندگی آنان آشنا شده و به بینشی دقیق از وقایعی که در انتظار ما خواهد بود دست یابیم.
چگونه بهترین کتاب‌های تاریخ را بشناسیم؟
واقعیات تاریخی هرگز خالص به‌دست ما نمی‌رسند. واقعیات تاریخ همواره از مغز تاریخ‌نگار یا نویسنده اثر تاریخی، ترشح می‌شود و به‌قلم او برای آگاهی خواننده اثر به‌ثبت می‌رسد. در این زمان وقتی به سراغ کتاب تاریخی می‌رویم باید به نویسنده کتاب توجه کنیم نه صرفا وقایع تاریخی. مورخ باید فردی بی‌تعصب و دانش فراوان نسبت عصر خود دست به ثبت واقعیت‌های زده باشد و در بیان حوادث و اتفاقات مختلف جانب انصاف و بی‌طرفی را در نوشتار خود رعایت کرده باشد.
در این مقاله به بررسی بهترین کتاب‌های تاریخی که توسط بهترین تاریخ‌نگاران به نگارش درآمده‌اند پرداخته‌ایم و چندین کتاب معتبر و نایاب در زمینه تاریخ ایران و جهان را برای علاقمندان تاریخ و کتب تاریخی معرفی نموده‌ایم.
تاریخ هرودوت
اثر نایاب و کم‌نظیر در زمینه تاریخ نوشته هرودوت پدر تاریخ جهان است. این کتاب نخستین کتاب رسمی تاریخ جهان می‌باشد که از دوران باستان برای ما روایت‌هایی خواندنی دارد.
هرودوت اولین مورخ بزرگ یونان باستان است که نسبت به مورخان دیگر جانب انصاف را در مورد ایران باستان تا حدودی رعایت نموده است. او علاوه بر نگارش تاریخ یونان، به نگارش تاریخ ایران، چین، مصر، بابل و تمام دنیای باستان پرداخته است. او همچنین علاوه بر وقایع تاریخی به زندگی آداب و رسوم و معیشت و جغرافیای تمام نقاط جهان در آن دوران اشاره کرده است.
این مورخ بزرگ یونانی در کتابش علاوه بر بیان وقایع به تحلیل و بررسی عمقی مسائل خصوصا روابط ایران و یونان پرداخته و نگاهی ویژه به تاریخ این دوران داشته است.
تاریخ هرودوت از جمله کتاب‌های مرجع در میان کتب تاریخی است که اطلاعات ارزشمندی از دوران باستان خصوصا ایران و یونان در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
پیشنهاد کافه‌کتاب:
هرودوت کبست؟
تاریخ طبری
تاریخ الرسل و الملوک یا همان تاریخ طبری نوشته محمد بن جریر طبری مورخ ایرانی است.
بی‌گمان تاریخ طبری از مهم‌ترین کتاب‌های مرجع برای بررسی تاریخ اسلام و تاریخ ایران در دوره اسلامی است. طبری در کتاب خود از آغاز خلقت تا وقایع قرن چهارم هجری یعنی تا آخرین روزهای زندگی خود را ثبت رسانده است.
او به‌شرح تاریخ پیامبران الهی و همچنین شاهان ایرانی که در شاهنامه از آن‌ها نام رفته‌است اشاره کرده‌است. جدای از این موارد، طبری در کتاب خود در بخش تاریخ اسلام، از آغاز رسالت پیامبر تا دوران ائمه‌اطهار با معتبرترین نقل‌ها و احادیث روایت کرده است. خصوصا در تشریح روایت کربلا این کتاب در شمار قدیمی‌ترین منابعی است که درآن به شهادت سیدالشهدا (ع) پرداخته شده‌است.
او همچنین در کتاب خود به قیام‌های شیعیان که چه در دوره بنی‌امیه و چه در دوره بنی‌عباس رخ داده است، به‌صورت مفصل و کامل اشاره داشته.
تاریخ ایران باستان (پیرنیا)
تاریخ ایران باستان نوشته بی‌نظیر میرزا حسن خان مشیرالدوله معروف به پیرنیا است. در این کتاب به وقایع‌نگاری تاریخ پر عظمت عصر باستان ایران از دوران پیش از مادها تا ساسانیان پرداخته شده است.
این کتاب تنها یک اثر تاریخی نیست بلکه دایره‌المعارفی از تاریخ، فرهنگ، آدابورسوم و جغرافیای ایران و سایر نقاط جهان می‌باشد. اشارههایی که پیرنیا به تاریخ یونان، هند، مصر، روم و بین‌النهرین دارد و با قلمی توانا و بدون پرداختن به مطالب اضافی به وقایع زندگی مردمان ایران و این تمدن‌ها در کتاب خود به رشته تحریر در آورده‌است، باعث شده است تا این کتاب به یکی از منابع خوب تاریخی برای مطالعه و تحقیق تبدیل گردد.
علاقه‌مندان به تاریخ باستان این اثر را بهترین کتاب در میان کتب تاریخی دیگر می‌دانند.
دو قرن سکوت
کتاب دو قرن سکوت از جمله بهترین کتاب‌های تاریخ است؛ که به وقایع دو سده اول اسلام در ایران می‌پردازد.
عبدالحسین زرینکوب نویسنده این اثر سترگ، در کتاب دو قرن سکوت به فضای سکوت و خفقانی که در طی دو قرن بر ایران و ایرانیان گذشته است، با قلمی زییا و با تحلیل دقیق اشاره نموده.
این کتاب به روایت اتفاقاتی که از سقوط ساسانیان تا روی کارآمدن اولین دودمان ایرانی، یعنی طاهریان به وقوع پیوسته است، به صورت دقیق و شیوا پرداخته است.
دو قرن سکوت برای اولین بار در سال ۱۳۳۰ به چاپ رسید؛ و بعد از آن به مدت پنج سال چاپ مجدد نداشت تا این‌که زرینکوب با اضافه کردن مطالبی و تکمیل نوشتار خود دوباره به چاپ آن دست زد.
تاریخ ماد (دیاکونوف)
دیاکونوف شرق‌شناس روس است که با توجه به منابع باستان‌شناسی دست اولی که در دسترس وی بود و همچنین آشنایی با منابع مکتوب آشوری و بابلی اثری ارزشمند و کم‌نظیر را در مورد تاریخ ایران دوره مادها نگاشته‌است.
او با استناد به این منابع، مطالبی دست اول از این دوران را برای علاقمندان به این دوره تاریخی ثبت کرده‌است. برای مطالعه ایران در دوران حکومت مادها بدون هیچ تردیدی کتاب دیاکونوف را باید بهترین اثر ممکن عنوان کنیم.
تاریخ بیهقی
تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی نوشته ابوالفضل بیهقی رویدادنگار و مورخ بزرگ ایرانی است که در عصر حکومت غزنویان می‌زیست.
موضوع اصلی این کتاب تاریخ دودمان غزنویان محمود و مسعود است. نویسنده به‌طور کامل به غزنویان پرداخته و اشارههایی نیز به صفاریان و سامانیان نیز داشته است.
این کتاب در ابتدا در سی جلد به تحریر درآمده است که متاسفانه تنها ۵ جلد از آن تا بدین‌روز باقی مانده‌است. بیهقی با قلمی زیبا و ادیبانه به نگارش وقایع عصر خود پرداخته، این کتاب علاوه بر این‌که تاریخ‌نگاری دوره غزنوی است شاهکاری ادبی نیز نامیده می‌شود. به‌گونه‌ای که با خواندن این کتاب به قلم سحرانگیز ابوالفضل بیهقی پی می‌بریم.
تاریخ تمدن (ویل دورانت)
تاریخ تمدن ویل دورانت کتابی ۱۱ جلدی است که توسط ویل دورانت و همسرش آریل به رشته تحریر درآمده.
این کتاب علاوه بر اشاره‌های تاریخی، به زندگی فرهنگی، مذهبی، آدابورسوم و جغرافیای مردمی مردمان از دوران باستان تا عصر حاضر پرداخته و در وع خود یکی از کامل‌ترین کتب تاریخ عمومی است.
به طور کلی باید گفت که تاریخ تمدن شاهکار ویل دورانت، کتابی جامع به همراه نقد و تحلیل وقایع و اشارههایی هوشمندانه است که مجموع این‌ها باعث شده است تا کتاب چه از جهت تاریخی و چه از جهت فلسفی در نوع خود بی‌مانند باشد.
این اثر ارزشمند به خوبی توانسته است بهزندگانی مردمان مشرق زمین و مغرب زمین از دورترین ایام تا عصر ناپلئون را پوشش داده و همه‌چیز را مکتوب نماید.
زرتشت و زرتشتیان
زرتشت و زرتشتیان نوشته بهمن انصاری که با نگاهی تیزبینانه به بررسی دین زرتشت و زندگانی و وقایع تاریخی و سیاسی ایران زرتشتی پرداخته است.
در این کتاب زندگی پیامبر ایران باستان و پراکندگی این دین در ایران تا دوران ساسانیان و سپس دامنه روند تحول تاریخ سیاسی و اجتماعی زرتشتیان در دوران بعد از اسلام مورد تحلیل قرار گرفته.
این کتاب اثری برجسته در شناسایی دین زرتشت و اتفاقاتی که بر این دین و پیروان آن در طول تاریخ ایران گذشته می‌باشد.
سخن پایانی
در این نوشتار کوتاه سعی شد تا به صورت کوتاه و مختصر به معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی بپردازیم. خوانندگان و علاقه‌مندان تاریخ با دیدی باز و روشن به مطالعه این آثار گرانقدر که معرفی شد با خیالی آسوده و اطمینان از یافتن بهترین کتاب‌ها به تهیه آنان همت گمارند.
نباید فراموش کرد که تاریخ بدون هیچ شک و گمانی و بر پایه نظرات قریب به اتفاق پژوهشگران، پایه و اساس زندگی ماست و برای ساخت و ساز آینده، بهره‌گیری از تجربیات تاریخی بسیار مهم و حائز اهمیت می‌باشد.
