ده‌ها سال است که به اشتباه یا از روی غرض، دریاچه بزرگ شمال ایران را #دریای_خزر، می‌نامند. این در حالی است که در ایران باستان، این دریاچه را #دریای_تپورستان، و در سده‌های بعدی #دریای_طبرستان، #دریای_مازندران، #دریای_هیرکانیا، #دریای_گرگان، #دریای_گیلان و حتی گاهی #دریای_قزوین می‌نامیدند.
همچنین امروزه و در عرف بین‌الملل، همهٔ دنیا -به‌جز کشورک‌های تازه‌تاسیس و معلوم‌الحال چون جمهوری آذربایجان و ترکیه- نام این دریاچه را با نام #دریای_کاسپین در نقشه‌ها و مناسبات رسمی، به کار می‌برند.
در ادامه این مقاله از کافه کتاب، به یک توضیح تاریخی پیرامون نام اصیل این دریای مهم، خواهیم پرداخت.
دریای کاسپین
کاسپی‌ها که بودند؟
کاسپین برگرفته از نام قوم کاسپی‌هاست که قدیمی‌ترین ایرانیان ساکن در حوالی شمال فلات ایران‌زمین بودند. آن‌ها در حدود سه‌هزار سال پیش در نواحی پراکنده‌ای از تهران و کرج و قزوین کنونی، تا مازندران و گیلان و آذربایجان و ارمنستان و قفقاز سکونت داشتند. امروزه نام قزوین که معرب شده کاسپین است، یادگاری ارزشمند از این قوم بزرگ ایرانی می‌باشد.
کاسپین‌ها در حدود سه هزار سال پیش در ایران ساکن بودند. آن‌ها ایرانی‌نژاد بوده و زبان مورد تکلم‌شان نیز از خانواده زبان‌های ایرانی بود. این قوم در زمان تشکیل حکومت مادها، ظاهرا بخشی از خاک تحت‌نفوذ مادها را تشکیل می‌دادند. بعدها و در دوران هخامنشی، تمام مناظیق تحت‌نفوذشان همچون دیگر مناطق ایران‌زمین، به زیر سلطه هخامنشیان درآمد.
منطقه‌ای که با رنگ قرمز خط‌کشی شده است، حدود قلمرو و سکونت‌گاعه کاسپی‌ها در سه هزار سال پیش از این را نشان می‌دهد.
خزرها که بودند؟
خزرها یکی از اقوام وحشی و بدوی از نژاد اوغوزهای آسیای میانه بودند. آن‌ها مردمانی نیمه‌بربر بودند که پس از سقوط ساسانیان و بی‌صاحب شدن مرزهای شرقی ایران، از آسیای میانه -حدود مغولستان- به حوالی دریاچه خوارزم و سپس از شمال دریای کاسپین به قفقاز و گرجستان کوچ کردند و مدتی آن‌جا ساکن شدند.
ساسانیان در منتهی‌الیه مرزهای شرقی ایران، در بیابان‌های نزدیک به آسیای مرکزی، حصاری بزرگ به نام دربند کشیده بودند تا از خزش این موجودات به درون خاک ایران پیش‌گیری کنند.
باری از بد روزگار، هنگامی که ساسانیان سقوط کرده و مرزهای کشور بدون مرزبان گردید، خزرها نیز به همراه بسیاری دیگر از وحشی‌ها و بدوی‌های شرق و مرکز آسیا، به درون مناطق متمدن ایران سرازیر شده و فرهنگ ایرانی را لکه‌دار نمودند.
حدود منطقه سکونت خزرها پس از کوچ از آسیای میانه.
چرا باید از نام دریای کاسپین به جای نام مجعول دریای خزر استفاده کنیم؟
همان‌گونه که گفته شد نام اصیل و قدیمی دریای شمال ایران، دریای کاسپین است. هرچند که اسامی ایرانی دیگری نیز همچون دریای طبرستان، دریای مازندران، دریای گیلان و دریای دیلم نیز در برهه‌هایی از تاریخ بر روی این دریا گذاشته شده است.
باری، امروزه همهٔ دنیا -به‌جز چند کشورک معلوم‌الحال – دریاچهٔ بزرگ شمال ایران را، با کهن‌نام ریشه‌دار و ایرانیِ دریای کاسپین (#CaspianSea) می‌شناسند. اما شوربختانه ما ایرانی‌ها همسو و هم‌صدا با دو سه کشورک‌های جدیدالتاسیس و متخاصم منطقه، از نام مجعول #دریای_خزر استفاده می‌کنیم. بی‌توجه به آن‌که اهمیت این موضوع، کم از حساسیت استفاده از نام اصیل و زیبای #خلیج_فارس در مقابل خلیج-ع-ر-ب-ی نیست. بر ماست که با تمام نیرو، از تاریخ و فرهنگ و هویت ایرانی‌مان، صیانت کنیم.
نام Caspian Sea بر روی یک نقشه اروپایی.
