قاجارها یکی از ایلات ترک‌زبان ایران بودند که عمدتا در جنوب‌شرقی دریای مازندران ساکن شده بودند. کریم‌خان زند بنیان‌گذار سلسله زندیه که پیش از قاجارها در ایران سلطنت می‌کرد، آقامحمدخان قاجار -از بزرگ‌زادگان قاجار- را به دربار خود در شیراز برد و تحت نظر گرفت تا خطری از ناحیه این ایل متوجه حکومت نشود.
با مرگ کریم‌خان، آقامحمدخان از پایتخت گریخت و با رساندن خود به قلمرو ایل خویش آنان را متحد کرد و خود رهبری ایل را به دست گرفت. آقامحمدخان قاجار -که هم از شجاعت و جنگاوری همراه با قساوت و بیرحمی و هم از نیرنگ و خدعه و حیله‌گری برخوردار بود- در وانفسای به هم‌ریختگی اوضاع کشور -که معمولا پس از زوال قدرت هر سلسله پیش می‌آمد- توانست به تدریج مناطق مختلف ایران را به چنگ آورد و پس از فتح شیراز و نهایتا غلبه بر لطفعلی‌خان -آخرین مدعی پادشاهی از خاندان زند- و قتل او، سلطنت را به دست بگیرد و سلسه قاجار را بنیان نهد.
از همین زمان و توسط آقامحمدخان قاجار بود که پایتخت ایران از شیراز -که با نام سلسه زند عجین شده بود- به تهران -که از سرزمین قاجارها در حاشیه دریاری مازندران چندان دور نبود- منتقل شد.
منبع: کتاب تاریخ پنجاه‌ساله ایران، محسن مدیرشانه‌چی
برای اطلاعات بیشتر، کتاب‌های زیر را مطالعه کنید:
محمد حسن خان اعتمادالسلطنه
بهار جنت
خاطرات سیاسی معتصم السلطنه
رساله مجدیه
مصیبت وبا
انقلاب مشروطیت
تاریخ نوین ایران
شکل‌گیری حکومت قاجار
حکومت قاجار یکی از سلسله‌های مهم و تاثیرگذار در تاریخ ایران بود که از سال ۱۷۹۴ تا ۱۹۲۵ میلادی بر ایران حکم‌رانی کردند. این سلسله توسط آغامحمدخان قاجار تأسیس شد. در اینجا به چگونگی شکل‌گیری حکومت قاجار و عوامل مؤثر در آن می‌پردازیم:
پیش‌زمینه تاریخی
در پایان دوران صفویه و پس از سقوط این سلسله در سال ۱۷۲۲ میلادی، ایران به دوره‌ای از بی‌ثباتی و هرج و مرج فرو رفت. این دوره که به “عصر هرج و مرج” معروف است، شاهد روی کار آمدن چندین سلسله کوتاه‌مدت و نبردهای داخلی بود.
ظهور آغامحمدخان قاجار
آغامحمدخان قاجار از طایفه قاجارهای قویونلو بود که در نواحی استرآباد (گرگان امروزی) ساکن بودند. او در دوران جوانی به دلیل اختلافات داخلی به دست نادرشاه افشار اسیر شد و در آن دوران دچار خصی شد، اما پس از مرگ نادرشاه از اسارت آزاد شد و به سرعت به عنوان یکی از فرماندهان نظامی قدرتمند در شمال ایران به شهرت رسید.
تثبیت قدرت
آغامحمدخان با بهره‌گیری از ضعف و اختلافات داخلی سایر طوایف و سلسله‌های محلی، توانست به تدریج قدرت خود را در نواحی مختلف ایران گسترش دهد. او با استفاده از نیروی نظامی قوی و دیپلماسی هوشمندانه، ابتدا کنترل مناطق شمالی ایران را به دست گرفت و سپس با شکست دادن سلسله زندیه که آخرین مانع جدی در راه رسیدن به قدرت سراسری بود، حکومت قاجار را تأسیس کرد.
تاسیس رسمی سلسله قاجار
در سال ۱۷۹۴ میلادی، آغامحمدخان قاجار با شکست لطفعلی خان زند، آخرین شاه زندیه، به طور رسمی به تخت شاهی ایران نشست و سلسله قاجار را بنیان نهاد. او به عنوان اولین شاه قاجار تاج‌گذاری کرد و تهران را به عنوان پایتخت جدید ایران انتخاب کرد.
دوران حکومت قاجار
دوران حکومت قاجار شاهد تحولات عمده‌ای در تاریخ ایران بود. از جمله این تحولات می‌توان به تلاش‌های برای مدرن‌سازی کشور، جنگ‌های ایران و روس، امضای معاهدات ننگین گلستان و ترکمنچای، و تحولات اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد.
حکومت قاجار تا سال ۱۹۲۵ میلادی ادامه یافت تا اینکه با کودتای رضاخان پهلوی و اعلام پایان سلسله قاجار، این دوران به پایان رسید و سلسله پهلوی جایگزین آن شد.
حکومت قاجار با تلاش‌ها و نبردهای آغامحمدخان قاجار شکل گرفت و توانست دوره‌ای از ثبات نسبی را پس از دوره هرج و مرج در ایران ایجاد کند. هرچند که این دوره نیز با چالش‌ها و مشکلات فراوانی همراه بود، اما تأثیرات مهمی بر تاریخ معاصر ایران گذاشت.
