کتاب نایاب “نزهت القلوب” اثر مشهور حمدالله مستوفی (با نام کامل حمد بن تاج‌الدین ابی‌بکر بن حمد بن نصر مستوفی قزوینی) مورخ ایرانی می‌باشد که در حوالی قرن هشت هجری می‌زیست.
نویسنده این اثر سترگ، حمدالله مستوفی در دربار ایلخانیان شغلی دیوانی داشت و مامور ارشد مالیاتی در شهر قزوین محسوب می‌شد. از همین روی به اسناد و مکاتب و کتاب‌هایی در دربار دسترسی داشت که برای نگارش این کتاب و دیگر اثر مهم خود با عنوان «تاریخ گزیده» از آن‌ها بهره می‌گرفت.
در پیرامون کتاب نزهت القلوب
کتاب نزهه القلوب از چند بخش تشکیل شده است. بخش نخست دربره کانی‌شناسی، گیاه‌شناسی و جانورشناسی است. بخش دوم درباره بُعد معنوی و مادی انسان، تن و روان آدمی می‌باشد. بخش سوم که مفصل‌ترین بخش کتاب می‌باشد در باب جغرافیاست و از اهمیت ویژه‌ای برای مورخان برخوردار است.
این بخش از کتاب بر چند قسم است. قسم اول درمورد مقبره‌های شهدای اسلام و امامان و خلفا. بخش دوم در مورد شهرهای ایران. بخش سوم درمورد شهرهای خارج از ایران که به وسیله حکامان ایرانی بنا شده است و نهایتا بخش چهارم در مورد عمارات مهمی که بیرون از ایران و به دست غیر ایرانیان بنا شده است. یک تکمله نیز در پایان کتاب موجود است که حاوی‌مطالبی چند از عجایب بلاد غیر ایرانی است.
حمدالله مستوفی که خود مامور ارشد مالیاتی در دوران حکومت ایلخانان بود، برای نگارش این اثر از منابع دفتری و دولتی و همچنین مشاهدات عینی خود بهره جسته است. افزون بر اینها از منابع تاریخی نظیر المسالک و الممالک ابن‌خردادبه، فارسنامه ابن بلخی، آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، معجم‌البلدان یاقوت حموی و… نیز بهره برداری کرده است که در مقدمه کتاب به آن‌ها اشاره کرده
به طور کلی این کتاب دارای موضوعات مختلفی از تاریخ تا امور مالیاتی شهرها و نسب‌شناسی و سنگ‌شناسی و زمین‌شناسی است. اما عمده مطالب این کتاب مربوط به جغرافیاست. در این کتاب مولف کوشیده است تا جغرافیای شهری و انسانی ایران بزرگ و نواحی اطراف آن را مکتوب نماید. او برای به انجام رساندن این منظور، افزون بر اطلاعات موجود در دفتر و اسناد دیوانی که در اختیار داشت، از اطلاعات شفاهی اطرافیانش در سفر به شهرهای گوناگون و همچنین از مندرجات کتب جغرافیایی پیش از خود نظیر کتاب‌های مسالک و ممالک از ابن‌خرداذبه، فارسنامه از ابن‌بلخی، آثارالباقیه و التفهیم هر دو از ابوریحان بیرونی، معجم البلدان از یاقوت حموی، تنسوخ‌نامه ایلخانی از خواجه نصیرالدین طوسی و بسیاری کتب دیگر نیز بهره جسته است.
من حیث المجموع، کتاب نزهت القلوب از مهم‌ترین آثار جغرافیای تاریخی است که وضعیت شهرها و مردمان ایران زمین در اواخر دوران ایلخانی را به خوبی ثبت و ضبط کرده و پژوهشگران امروزین را با شکل و شمایل ایران در ان روزگار، آشنا می‌سازد.
دانلود کتاب نزهت القلوب
دانلود کتاب نزهت القلوب را به دانشجویان و دانش‌پژوهان تاریخ ایران اسلامی و جغرافیای تاریخی و همچنین به همه بازدیدکنندگان فرهیخته و ارجمند کافه کتاب، پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب چاپ سال ۱۳۳۶ خورشیدی است.
پیشنهاد کتاب: دانلود کتاب تاریخ گزیده اثر حمدالله مستوفی
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید. پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
