کتاب نایاب “گزیدههای امثال و حکم” اثر سترگ و ارزشمند علامه علیاکبر دهخدا میباشد.
کتاب امثال و حکم یک مجموعة بزرگ چهارجلدی است که در سال 1310 خورشیدی تالیف گردید. این کتاب شامل پنجاههزار ضربالمثل و جملات قصار و ابیات قدیمی و پراکنده است. کتاب حاضر، نسخهای نایاب و نفیس، چاپ سال 1350 خورشیدی است.
زندگی و جایگاه علمی و ادبی دهخدا
علیاکبر دهخدا یکی از برجستهترین چهرههای فرهنگی، ادبی و علمی ایران در دوره معاصر است؛ نویسنده، پژوهشگر، لغتنامهنویس، روزنامهنگار، سیاستمدار و محققی که تأثیر او بر زبان و فرهنگ فارسی چنان عمیق است که کمتر شخصیتی را میتوان با او مقایسه کرد. دهخدا در سال ۱۲۵۷ خورشیدی در تهران متولد شد و از جوانی در فضایی رشد کرد که ادبیات، سیاست و تحولات اجتماعی در آن به سرعت در حال دگرگونی بود. حضور او در مدرسه سیاسی، آشنایی با زبان فرانسوی، و مطالعات گسترده در فرهنگ ایرانی و اسلامی، افقهای فکری او را نسبت به بسیاری از همعصرانش گستردهتر کرد.
دهخدا نخستینبار با نوشتن مقالات طنز سیاسی در روزنامه «صوراسرافیل» شناخته شد. ستون شخصی او با عنوان «چرند و پرند»، نقدی بر اوضاع سیاسی و اجتماعی زمانه بود. نثر خاص، زبان ساده و صریح، و طنز گزنده دهخدا باعث شد نوشتههای او خیلی زود میان مردم رواج یابد. این توانایی در استفاده از زبان مردم، بعدها در کارهای پژوهشی او نیز جلوهگر شد.
اما بزرگترین و ماندگارترین اثر دهخدا، لغتنامه دهخدا است؛ اثری عظیم که دهها سال از عمر او و شاگردانش را صرف خود کرد و امروز یکی از مهمترین منابع زبان فارسی به شمار میآید. دهخدا نهتنها لغات را جمعآوری کرد، بلکه برای هر کلمه، تاریخچه، کاربرد، شواهد ادبی، و توضیحات دستوری ارائه داد. همین روش علمی و دقیق، لغتنامه دهخدا را به اثری بیبدیل در فرهنگ ایران تبدیل کرد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند که زبان فارسی بدون تلاشهای دهخدا، مسیر تکامل خود را با چنین انسجام و دقتی طی نمیکرد.
دهخدا در کنار فعالیتهای ادبی و تحقیقی، مدتی نیز در سیاست حضور داشت. او نماینده مجلس شورای ملی بود، اما روحیه علمی و استقلال فکریاش باعث شد از سیاست کنارهگیری کند و خود را به کارهای پژوهشی و ادبیات اختصاص دهد. آرامش فکری و تمرکز او در این دوران، بنیان نگارش آثار بزرگی شد که هنوز هم منبع مطالعات دانشگاهی و ادبی است.
دهخدا در سال ۱۳۳۴ خورشیدی درگذشت، اما نام او همچنان با فرهنگ و زبان فارسی گره خورده است. او یکی از ستونهای اصلی هویت زبانی ایران محسوب میشود؛ کسی که نهفقط گذشته زبان را ثبت کرد، بلکه راه آینده آن را هم روشن ساخت.
بررسی کتاب «امثال و حکم» دهخدا
یکی از ارزشمندترین آثار دهخدا، کتاب بزرگ و چهارجلدی «امثال و حکم» است؛ مجموعهای گسترده از ضربالمثلها، کنایات، اصطلاحات و حکمتهایی که دهخدا آنها را طی سالها جمعآوری و با دقت علمی طبقهبندی کرد. این کتاب بهعنوان یکی از مهمترین منابع فرهنگ شفاهی ایران شناخته میشود و بسیاری از پژوهشها درباره زبان و فولکلور فارسی بر پایه آن استوار است.
دهخدا در «امثال و حکم» نهتنها ضربالمثلها را گردآوری کرده، بلکه برای هر عبارت:
- ریشه تاریخی یا روایی آن را توضیح داده
- شواهدی از ادبیات کلاسیک فارسی آورده
- واژههای دشوار را شرح داده
- و کاربردهای مختلف اصطلاح را در فرهنگ مردم بررسی کرده است
این روش، کاری فراتر از یک گردآوری معمولی است؛ دهخدا این اثر را به دانشنامهای از فرهنگ و خرد مردم ایران تبدیل کرده است.
اهمیت فرهنگی «امثال و حکم»
ضربالمثلها، بخش مهمی از حافظه جمعی هر ملتی هستند. آنها حاصل تجربه، رنج، شادی، جهانبینی و تربیت اخلاقی یک جامعهاند. دهخدا خوب میدانست که اگر این میراث شفاهی ثبت نشود، بخش مهمی از فرهنگ مردم از بین خواهد رفت. به همین دلیل، «امثال و حکم» امروز برای فهم:
- ذهنیت ایرانی
- حکمت عامه
- طنز و کنایههای مردم
- ساختار زبان گفتار
- و ادبیات عامیانه
یکی از منابع بنیادین به شمار میآید.
روش علمی دهخدا در تدوین کتاب
دهخدا در جمعآوری مثلها به منابع مختلفی رجوع کرد:
- زبان مردم کوچه و بازار
- متون کلاسیک فارسی
- نسخههای خطی نادر
- سفرنامهها
- حکایات، روایات و داستانهای عامیانه
او بهعنوان پژوهشگری دقیق، مثلها را تنها نقل نکرد، بلکه آنها را مقایسه کرد، معناهای گوناگونشان را نوشت و حتی گاهی منشأ احتمالی مثلها را تحلیل کرد. در نتیجه، «امثال و حکم» امروز علاوه بر ارزش ادبی، یک منبع زبانشناختی و مردمشناختی نیز محسوب میشود.
تأثیر «امثال و حکم» بر مطالعات ادبی
بسیاری از پژوهشگران معتقدند که بدون کتاب دهخدا، بخش بزرگی از فرهنگ عامه ایران گم میشد. این کتاب منبعی ضروری برای:
- پژوهش در ادبیات کهن
- مطالعات فرهنگ شفاهی
- بررسی زبان گفتار
- تحلیل طنز ایرانی
- و حتی فهم سیاست و جامعهشناسی تاریخی
است. دانشجویان ادبیات و پژوهشگران فرهنگ عامه، هنوز هم «امثال و حکم» را یکی از منابع اصلی خود میدانند.
دانلود کتاب امثال و حکم
دهخدا ستون استوار فرهنگ معاصر ایران است؛ مردی که بخش عمده عمر خود را صرف حفاظت از زبان فارسی کرد و با خلق آثاری چون «لغتنامه» و «امثال و حکم»، دو بنای ماندگار در فرهنگ ایرانی بنا نهاد. اگر لغتنامه دهخدا نقشه کامل زبان فارسی است، «امثال و حکم» روح زندگی مردم در طول قرنهاست. این دو اثر در کنار میراث شخصی دهخدا، او را به یکی از اثرگذارترین شخصیتهای تاریخ ادبیات و فرهنگ ایران تبدیل کرده است.
مطالعه کتاب گزیدههای امثال و حکم را به پژوهشگران و محققان زبانشناسی و ادبیات پارسی توصیه میکنیم. این کتاب در چهار جلد آماده دانلود عزیزان میباشد.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همهی کتابهای سایت برای شما فعال میشوند.
(قبلا عضو شدهاید؟ وارد شوید)
