کتاب “تاریخ دیالمه و غزنویان” اثری پژوهشی و بسیار ارزشمند از عباس پرویز می‌باشد.
در اواخر حکومت سامانیان یکی از شاهزادگان ترک به نام البتکین کوشید با همدستی عده‌ای دیگر، یکی از اعضای خاندان سامانی به نام نصربن‌عبدالملک‌بن‌نوح را به حکومت برساند اما نتوانست و پسر عموی وی یعنی منصور‌بن‌نوح به جای وی بر تخت نشست. پس از این ماجرا البتکین راهی شهر غزنه در افغانستان شد و در آنجا حکومت را بر دست گرفت. دولت سامانی که حکومتی ضعیف بود و از سمت فرارود نیز با حکومت مسلمان و ترک‌نژاد ایلک‌خانیان درگیر جنگ بود ناچارا البتکین حاکم غزنه قبول کرد. البتکین تا پایان عمر خود در شهر غزنه اقامت گزید اما دولتی که وی بنیاد نهاد بعدها به علت انتساب به شهر غزنه به حکومت غزنویان مشهور گشت.
در باختر و مرکز ایران دو دودمان دیلمی به نام آل‌زیار و آل‌بویه بخش‌های شمالی و مرکزی ایران را از دست خلفا آزاد کردند. بوئیان سخت نیرو گرفتند و مدت ۱۲۷ سال حکومت راندند و چون خلفا در برابر آنها چاره‌ای جز تسلیم ندیدند حکومت بغداد را به آنها واگذاشتند و خود به‌عنوان خلیفگی و احترامات ظاهری بسنده کردند. نهایتا این سلسله در سال ۴۴۷ ه.ق بدست سلجوقیان از میان رفت.
معرفی کتاب «تاریخ دیالمه و غزنویان» اثر عباس پرویز
تاریخ ایران پس از اسلام، عرصه‌ای پر از فراز و نشیب‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. در میان سلسله‌های محلی و حکومتی که در این دوره شکل گرفتند، دیلمیان و غزنویان جایگاه ویژه‌ای دارند. یکی از پژوهشگران برجسته‌ای که به بررسی این دوره پرداخته، عباس پرویز (۱۲۸۶–۱۳۶۶) است؛ تاریخ‌نگاری که با قلمی روان و در عین حال مستند، توانست بخش مهمی از تاریخ ایران را بازخوانی کند. کتاب «تاریخ دیالمه و غزنویان» یکی از آثار ارزشمند اوست که تاکنون مورد توجه پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان تاریخ قرار گرفته است.
عباس پرویز از جمله مورخان ایرانی بود که به مطالعه و نگارش تاریخ ایران در سده‌های نخستین اسلامی علاقه‌مند بود. او در آثارش، نگاه صرفاً سیاسی را کنار گذاشت و به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و حتی زبانی جوامع ایرانی نیز توجه نشان داد. یکی از ویژگی‌های مهم آثار او، نگارش ساده و قابل‌فهم برای مخاطبان غیرتخصصی است؛ بنابراین کتاب‌هایش هم برای پژوهشگران دانشگاهی سودمندند و هم برای خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ عمومی ایران.
موضوع و ساختار کتاب
کتاب تاریخ دیالمه و غزنویان همان‌طور که از نامش پیداست، به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود.
۱. بخش دیالمه (دیلمیان)
این بخش به بررسی تاریخ مردمانی می‌پردازد که در نواحی شمالی ایران، به‌ویژه در گیلان و دیلمستان، زندگی می‌کردند. دیلمیان از نظر فرهنگی، اجتماعی و نظامی ویژگی‌های خاصی داشتند. آنان در برابر حکومت‌های مرکزی و به‌ویژه خلافت عباسی مقاومت زیادی نشان دادند و در برهه‌ای از تاریخ، توانستند سلسله‌ای مقتدر با نام آل‌بویه تأسیس کنند.
عباس پرویز در این بخش، تنها به تاریخ سیاسی دیلمیان اکتفا نمی‌کند؛ بلکه به آداب و رسوم، زبان و لهجه‌ها، ساختار اجتماعی، دستگاه قضائی و نظامی، و حتی باورهای مذهبی آنان نیز می‌پردازد. این نگاه چندبعدی باعث می‌شود تصویر روشن‌تری از دیلمیان به دست آید.
۲. بخش غزنویان
بخش دوم کتاب به سلسله‌ای اختصاص دارد که از سرزمین غزنه (در افغانستان امروزی) برخاستند و به سرعت قدرتی بزرگ در ایران و ماوراءالنهر شدند. غزنویان، به‌ویژه در زمان محمود غزنوی، قلمرو گسترده‌ای یافتند و نفوذ آنان تا هند نیز گسترش یافت.
در این بخش، نویسنده به بررسی جنبه‌های مختلف حکومت غزنویان می‌پردازد:
- ساختار سیاسی و نظامی دولت غزنوی
- روابط غزنویان با خلافت عباسی و دیگر دولت‌های منطقه
- سیاست‌های فرهنگی، اقتصادی و مذهبی آنان
- جایگاه غزنویان در تاریخ ادب و فرهنگ ایران، از جمله حمایتشان از شاعران بزرگی مانند فرخی، عنصری و فردوسی.
ویژگی‌های مهم کتاب
۱. جامعیت پژوهش: پرویز تلاش کرده از منابع متنوعی استفاده کند؛ از تاریخ‌نگاران عرب و ایرانی گرفته تا نوشته‌های جغرافی‌دانان و سفرنامه‌نویسان.
۲. ترکیب تاریخ سیاسی با تاریخ اجتماعی: برخلاف بسیاری از کتاب‌های تاریخ‌نگاری سنتی که تنها به شرح جنگ‌ها و پادشاهان می‌پردازند، در این اثر توجه ویژه‌ای به زندگی مردم، ساختار اداری و رسوم محلی شده است.
۳. زبان روان و ساده: نویسنده کوشیده کتاب را به‌گونه‌ای بنویسد که برای علاقه‌مندان عمومی نیز قابل استفاده باشد، بدون آنکه از دقت علمی کاسته شود.
4. حجم و جزئیات فراوان: کتاب بیش از ۸۰۰ صفحه است و همین نشان می‌دهد که نویسنده برای بررسی جزئیات تاریخی دقت زیادی به خرج داده است.
مطالعه این کتاب از چند جهت اهمیت دارد:
- برای دانشجویان و پژوهشگران تاریخ ایران، منبعی غنی دربارهٔ قرون میانه اسلامی فراهم می‌کند.
- برای علاقه‌مندان تاریخ عمومی ایران، تصویری روشن از نقش سلسله‌های دیلمی و غزنوی در شکل‌گیری هویت ایرانی ارائه می‌دهد.
- به دلیل پرداختن به مسائل اجتماعی و فرهنگی، کتاب تنها یک تاریخ سیاسی نیست؛ بلکه می‌توان آن را نوعی تاریخ تمدن ایرانی در سده‌های میانی دانست.
دانلود کتاب تاریخ دیالمه و غزنویان (PDF)
کتاب تاریخ دیالمه و غزنویان نوشتهٔ عباس پرویز، اثری ارزشمند و ماندگار در تاریخ‌نگاری ایرانی است. این کتاب نه‌تنها روایتگر جنگ‌ها و سیاست‌های حکومتی است، بلکه به زندگی روزمره مردم، آداب و رسوم، زبان و فرهنگ آن دوره‌ها نیز می‌پردازد. جامعیت، دقت و زبان روان کتاب باعث شده است که همچنان پس از چند دهه، یکی از منابع مهم برای شناخت این دورهٔ حساس از تاریخ ایران باشد. مطالعه این اثر به پژوهشگران، علاقه‌مندان تاریخ و حتی خوانندگانی که به دنبال درک بهتر از گذشتهٔ ایران هستند توصیه می‌شود.
دانلود کتاب تاریخ دیالمه و غزنویان را به دانشجویان و پژوهشگران به تاریخ ایران پس از اسلام پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب نایاب چاپ سال 1336 خورشیدی است.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
