در رسوم ایران باستان، امرداد روز از امرداد ماه -روز هفتم هر ماه- جشن امردادگان نامیده می‌شد. این جشن متعلق به امشاسپند “امرتات”؛ مظهر جاودانگی و تندرستی و دیر زیستن و نامیرایی است.
باید دانست که واژه اوستایی امرتاته amertata که در پهلوی (فارسی میانه) امرداد بیان می‌شد، به معنای بی‌مرگی است و واژه مرداد به معنای مرگ است. اما در طول زمان با فراموش شدن معنی آن و در روند تلطیف زبانی، واژه امرداد به مرداد تبدیل شده است که از لحاظ لغوی اشتباه است.
به هر روی این فرشته نماینده آخرین مرتبه کمالاتست. صفات پاک فرشته امرداد و توجه او نسبت به آبادی زمین و پاکی و نظافت در میان اساطیر ایرانیان باستان زبانزد بود.
ابوریحان بیرونی در صفحه ۲۵۰ ترجمه فارسی آثارالباقیه می نویسد:
«مرداد ماه روز هفتم آن مرداد روز است و آن‌روز را بواسطه اتفاق افتادن دو اسم با هم جشن می‌گرفتند معنای مرداد آنست که مرگ و نیستی نداشته باشد مرداد فرشته‌ایست که بحفظ گیتی و تربیت غذاها و دواها که اصل آن نباتات است و زائل کننده گرسنگی و ضرر و امراض می باشد موکل است.»
نیاکان ما در این روز به باغ‌ها و مزارع خرم و دلنشین می‌رفتند و پس از نیایش به درگاه اهورامزدا این جشن را با شادی و سرور در هوای صاف و در دامان طبیعت برگزار می‌کردند.
امرداد گان به نقل از بهمن انصاری:
امروز ٧ امرداد، مصادف است با جشن ملی امردادگان در تقویم ایران باستان. در ایران باستان، هر یک از ٣٠ روز ماه، مُزیّن به نام یک ایزد بزرگوار بود. برای مثال:
روز اول ماه: اهورامزدا روز
روز دوم ماه: بهمن روز
روز سوم ماه: اردیبهشت روز
روز چهارم ماه: شهریور روز
روز پنجم ماه: اسفند روز
روز ششم ماه: خرداد روز
روز هفتم ماه: امرداد روز
روز هشتم ماه: دادار روز
و…
هرگاه نام روز و ماه یکی می‌شد، آن روز را جشن می‌گرفتند. برای همین در روز هفتم (امرداد روز) از ماه پنجم (امرداد ماه)، جشن اَمُردادگان برای پاس‌داشت #ایزدبانو_امرداد برگزار می‌شد.
ایزدبانو امرداد، خدای نگهبان و نگهدار گیاهان، طبیعت و رَستنی‌ها بود.
در ایران باستان رسم بود که در روز هفتم امرداد، برای برپایی جشن امردادگان به باغ‌ها و مناطق سرسبز می‌رفتند. سپس هر خانواده دور هم به شادی می‌پرداخت (مثل رسم سیزده‌به‌در که هنوز آن را انجام می‌دهیم).
در یکی از کتاب‌های قدیمی ایرانی به نام بُن‌دَهِش آمده است: «هرکس که گیاهان را آزار بدهد، خشک کند، یا از ریشه بیرون بکشد، ایزدبانو اَمُرداد را آزرده است.»
درمورد این جشن، ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه نوشته است:
«… مردادماه که روز هفتم آن مردادروز است و آن روز را به انگیزهٔ پیش‌آمدنِ دو نام با هم، جشن می‌گرفتند. معنای اَمرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. امرداد فرشته‌ای است که به نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروها که اصل آن از گیاهان است، و چیره شدن بر گرسنگی و زیان و بیماری‌ها می‌باشد، کارگزاری یافته است…»
ـ جشن اَمُردادگان بر شما شاد باد ❤️
در کافه کتاب بخوانید:
گنجینه‌های نبوغ بشری
تبیین تاریخ
آتشکده اردستان
گنجینه پادشاهی
میهن
