غزل پست مدرن شاخه‌ای از ادبیات پست مدرن و ادبیات پست مدرن نیز گوشه‌ای از مکتب و جنبش پست مدرنیسم می‌باشد. این جنبش در حدود نیمه‌های قرن بیستم در اروپا و آمریکا آغاز شد و به سرعت به تمام جهان رسید.
Postmodern ghazal is a branch of postmodern literature, and postmodern literature is also a part of the school and movement of postmodernism. This movement began in Europe and America around the middle of the 20th century and quickly spread throughout the world.
از مدرنیته تا پست مدرنیسم
جنبش مدرنیته در اعتراض به شیوه تفکر و اندیشه سنت‌گرایی مبی بر فئودالیسم قرون وسطی پایه‌گذاری کرد. باری به دلیل خشک بودن و عدم انعطاف‌پذیری، همچنین به دلیل عدم توجه به روحیات انسانی و تاکید سفت و سخت بر اومانیسم و انسان‌گرایی، خیلی زود به بن‌بست رسید.
اندیشمندان و فلاسفه بزرگ عصر جدید، کوشیدند تا با تاکید و تکیه بر پست‌مدرنیسم، از مدرنیته عبور کرده و خود را از قیود دست‌و‌پاگیر آن آزاد سازند. فیلسوفانی نظیر نیچه معتقد بودند که گسترش فقر جهانی، پای‌مال شدن حقوق بشر و پدیدار شدن دو جنگ جهانی، از اثرات مخرب مدرینته بود.
لذا کوشیدند تا با تاکید بر فعل پست مدرن، به نوعی به شیوه مسالمت‌آمیز از مدرنیته عبور نمایند.
Modernity was founded on medieval feudalism in protest against the traditionalist way of thinking and thought. However, due to its rigidity and inflexibility, as well as its lack of attention to human spirits and its strict emphasis on humanism and humanism, it soon reached a dead end.
The great thinkers and philosophers of the modern era tried to transcend modernity and free themselves from its restrictive constraints by emphasizing and relying on postmodernism. Philosophers such as Nietzsche believed that the spread of global poverty, the trampling of human rights, and the emergence of two world wars were among the destructive effects of modernity.
Therefore, they tried to transcend modernity in a peaceful way by emphasizing the postmodern verb.
غزل پست مدرن
با همه‌گیر شدن جنبش پست‌مدرنیسم و تعمیم آن به تمام جوانب زندگی مدرن بشر امروز، این جنبش فرهنگی در ادبیات نیز همچون فلسفه و معماری و علوم گوناگون، جای خود را باز کرد.
خیلی زود دو مکتب ادبیات پست مدرن و شعر پست مدرن در ادب بین‌الملل، جای خود را باز کردند. در ایران نیز از حدود دو دهه قبل (اوایل دهه 1370 خورشیدی) ادبیات و شعر پست مدرن جای خود را در میان مخاطبین عاشق ادبیات، پیدا کرد.
شعر پست مدرن در ایران با نام غزل پست مدرن معروف شد. باید توجه داشت که عنوان غزل در این عبارت، ارتباطی با مفهوم سنتی غزل به معنای یک قالب شعری ندارد. بلکه غزل در این‌جا مجاز از شعر است و غزل پست مدرن به دلیل زیبایی عبارت، به جای شعر پست مدرن به زبان آورده می‌شود. لذا غزل پست مدرن می‌تواند در انواع قوالب شعری از جمله غزل و قصیده و مثنوی و رباعی و شعر نو و… مورد استفاده قرار گیرد.
غزل پست مدرن یک جریان ادبی نسبتا جدیدی است که طی دهه‌های اخیر و همزمان با آشنایی ایران و کشورهای آسیای‌غربی با مکاتب پست‌مدرنیسم، به عنوان شاخه‌ای از این جریان وارد ایران شد و نقش پررنگی در تحول ادبیات جدید ایران‌زمین پیدا کرد.
تعداد شعرای فعال در سبک غزل پست مدرن در طی دو دهه اخیر بسیار زیاد شده است. باری از شعرای مشهور پست‌مدرن‌سرا که به صورت تخصصی در این زمینه مشغول فعالیت هستند، می‌توان به الهام میزبان، مهدی موسوی و بهمن انصاری اشاره کرد.
برخی از شاخصه‌ها و تکنیک‌های غزل پست‌مدرن، از این قرار است:
از‌هم‌گسیختگی در روایات، تناقض، عدمِ وجودِ مرز میانِ حقیقت و وهم و شناور بودن موضوع، تصویرسازیِ پریشان، تمرکز بر اصوات، شکستگیِ تعمدیِ وزن و فرم و ساختار، تبدیلِ راویِ روایت از اول‌شخص به سوم‌شخص و بالعکس، عدم قطعیت و احتمالی‌بودنِ معنا، چندوجهی بودن و باز بودن شعر و اختیارِ مخاطب در نتیجه‌گیری، ناتمام ماندنِ روایت با صلاحدیدِ شاعر، عدم ثبات و پیش‌بینی‌ناپذیریِ روایات، آشفتگی و بی‌نظمیِ توام با نظم(!)، ایجاد تقارن‌های عجیب و دور از هم در کنار یکدیگر، ساختارِ نامتمرکز و نامتجانس، عدمِ رعایتِ قراردادهای سنتیِ ادبی، بهره‌گیری از اصوات، صراحت شاعر و جسارت در کلام، هیچ‌انگاری، نگاه فکاهی و توام با طنز و ریشخند به قوانین، گرایشِ شدید به بازی‌های کلامی و بازی‌های زبانی، تکرار و تسلسل، دو پهلو و حتی چند پهلو بودن روایت، شکستن ظرف زمان و مکان و… .
در ادامه به معرفی یک کتاب تخصصی و یک نمونه غزل پست مدرن خواهیم پرداخت.
نمونه‌ای از غزل پست مدرن
کتاب کرگدنیسم از جمله کتاب‌هایی است که به صورت تخصصی در ارتباط با غزل پست مدرن نگارش یافته است. نویسنده این اثر بهمن انصاری، شاعر و نویسنده پست مدرن است.
کتاب کرگدنیسم در سال 1398 و توسط انتشارات آرون منتشر شد. این کتاب دربردارنده 150 غزل پست مدرن و همچنین یک مقاله بلندبالا دربردارنده شاخصه‌ها و مولفه‌های پست مدرنیسم و غزل پست مدرن می‌باشد.
برای آشنایی بیشتر با این کتاب و این سبک، یک نمونه از اشعار پست مدرن کتاب کرگدنیسم را مرور خواهیم کرد:
یک زخمِ مَرموز و سمج، بر روح می‌تازد
فریادِ مُـرده در گلویم، رنگ میبازدبر تن عرق ماسیده، هر اندیشه در تشویش
در پُشتِ‌سر ویرانه‌ها، بیراهه‌ای در پیشتسلیم جَبر و خیره‌بر عُمری که شد بر باد
خون لخته بر تن، یادگار: شلاق و استبدادخروارها راهِ نرفته، حیف و صد‌حیف و…
در مَرتَعِ‌شهر،گوسفندان شاد و خَرکِیف و…***
من با دلی پُر از جماعت، بی‌صدا رفتم
من انتهای قصّه… نـه! ، از ابتدا رفتممن بر جماعت چشم‌بستم، خودکشی‌کردم
من در جهنّم با خدا ، آدم‌کشی کردممن بر جماعت، فُحش‌ها در هر شبم دادم
بر کودکان درسِ ریا، در مکتبم دادم!من خُرده‌هایم را مکیدم ، کاملا رفتم…
معشوقه‌ام را پس زدم، با کرگدن رفتم!…***
رفتم از این شهری که من را در تو حَل کرد و
آنقدر وِر زد روز و شب، من را کچل کرد و!رفتم به سوی هیچ‌ها، از خود گذر کردم
این واژه‌ها را حیف کردم، دربدر کردم…رفتم به همراهِ تگرگ و رعـد و ابر و بـاد
رفتم که شاید از تو و یادت شوم آزادرفتم، شبیهِ آهن و سنگ و چُدَن رفتم…
رفتم ولی… شاید… ولی… من واقعا رفتم…***
یک خاطره ماسید در افکارِ نامفهوم
یک جُغد شد آرام سوی بختِ نامعلومجُغدیکه در مخروبه‌ام هرروز و شب وِل بود
مثل خَری کور و چُلاق، درگیر در گِل بود!جُغدی که شد تسلیمِ جَبر و مُرد… آخر مُرد
از مَرتَعِ این گوسفندان، نعشِ خود را بردبیحوصله از خود بُرید و رفت از یاد و…
در یک تضادِ فلسفی، در چاه افتاد و…
برای تهیه خرید کتاب کرگدنیسم می‌توانید با انتشارات آرون از طریق شماره 02166962850 تماس بگیرید یا نسخه PDF کتاب را از طریق سایت شخصی نویسنده به آدرس BahmanAnsari.ir دانلود کنید.
بهمن انصاری جدای از این اثر، دو کتاب دیگر با نام‌های مسلخ روح و سرزمین جذامی‌ها منتشر کرده که اولی یک رمان پست مدرن و دومی مجموعه داستان‌های کوتاه پست مدرن می‌باشد.
دنیای مجازی و غزل پست مدرن
غزل پست مدرن از جمله پدیده‌هایی بود که به شکل عجیبی با تکنولوژی روز پیوند خورد. بسیاری از شعرای پست‌مدرن‌سرا بجای انتشار آثار خود به شیوه مرسوم و سنتی با چاپ کردن کتاب‌ها، به دلایل گوناگون اقدام به انتشار آثار خود به صورت مجازی در شبکه‌های اجتماعی کردند.
همچنین برخی دیگر اشعار خود را در قالب کتاب‌های PDF در سایت‌های دانلود کتاب قرار دادند. دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد که شاید مهم‌ترین دلیل آن، رساندن هرچه سریعتر آثار به دست مخاطب باشد.
سخن آخر آن‌که غزل پست مدرن به دلیل داشتن مولفه‌های خاص و تطبیق آن با دنیای تکنولوژیک امروز، سبکی خاص و مدرن از ادبیات است که بسیار مورد توجه قشر جوان قرار گرفته و لازم است.
برای اطلاعات بیشتر بخوانید:
