دانلود کتاب استفاده دانشمندان مغرب زمین از جبر و مقابله خیام

کتاب نایاب استفاده دانشمندان مغرب زمین از جبر و مقابله خیام، پژوهشی قدیمی از دکتر جلال مصطفوی می‌باشد که در سال ۱۳۳۹ خورشیدی به چاپ رسیده است.

معرفی کتاب

این کتاب پژوهخشی است در تتبعات خیام راجع به جبر درمورد حل معادلات درجه سوم. حکیم عمر خیام از بزرگ‌ترین دانشمندان ایران و جهان است که در قرن پنجم هجری می‌زیست. وی در علوم ریاضی، فیزیک و ستاره‌شناسی، سرآمد دوران خود بود و از نظر اکتشافی که در علم جبر و مقابله مخصوصا حل معادلات درجه سوم و طبقه‌بندی منظم و بحث و تحقیق در این معادلات داشته است، به شخصیتی بسیار ارجمند در تاریخ علوم بدل گشت و می‌توانیم او را حتی بزرگ‌ترین دانشمند مشرق زمین بدانیم.

رساله حاضر که مورد مطالعه شما قرار خواهد گرفت، مشتمل بر سه بخش است:

1. علم جبر و مقابله متعلق به دوره دانشمندان اسلامی قبل و بعد از خیام
2. اکتشافات خیام در جبر و مقابله
3. استفاده دانشمندان مغرب زمین از جبر و مقابله خیام

هدف نگارنده این کتاب بر این بوده که نشان دهد علم امروز جبر و مقابله که در دنیا مرسوم و در دانشکده‌های مهم و معتبر تدریس می‌گردد، تا چه اندازه مدیون خیام نیشابوری است. از همین روی نویسنده به خوبی با کمک منابع و مدارک تاریخی و علمی، دست به نوشتن چنین کتابی عظیم و ارجمند یازیده و توانسته است از عهده این امر حساس، به خوبی برآید.

خیام؛ چهره‌ای علمی فراتر از شهرت ادبی

عمر خیام نیشابوری در حافظه عمومی اغلب به‌عنوان شاعری رباعی‌سرا شناخته می‌شود، اما این تصویر، بازتابی ناقص از جایگاه واقعی او در تاریخ اندیشه است. خیام در زمان حیات خود، نه به‌عنوان شاعر، بلکه به‌عنوان دانشمندی برجسته در ریاضیات، نجوم و فلسفه شناخته می‌شد. آثار علمی او نشان می‌دهد که با ذهنی تحلیلی، روشمند و پیشرو روبه‌رو هستیم که تأثیرش بر تاریخ علم، عمیق و ماندگار بوده است.

خیام در قرن پنجم هجری در نیشابور، یکی از مهم‌ترین مراکز علمی جهان اسلام، زاده شد. نیشابور در آن دوران محل تلاقی فلسفه، ریاضیات، فقه و نجوم بود و چنین فضایی، بستر مناسبی برای پرورش ذهنی نقاد فراهم می‌کرد. خیام آموزش‌های خود را نزد استادان برجسته زمانه آغاز کرد و خیلی زود به‌عنوان فردی دقیق، منطقی و سخت‌گیر در استدلال شناخته شد. منابع تاریخی تأکید دارند که او در مباحث علمی، به‌سادگی تحت تأثیر اقتدار نام‌ها قرار نمی‌گرفت و همواره به برهان متکی بود.

جایگاه خیام در تاریخ ریاضیات

مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نقش علمی خیام، به حوزه ریاضیات بازمی‌گردد. او در رساله مشهور خود درباره معادلات درجه سوم، رویکردی کاملاً نوآورانه ارائه داد. خیام نخستین کسی بود که این معادلات را به‌صورت نظام‌مند دسته‌بندی کرد و برای هر دسته، راه‌حل هندسی مشخصی پیشنهاد داد. روش او مبتنی بر استفاده از تقاطع مقاطع مخروطی بود؛ روشی که قرن‌ها جلوتر از زمان خود محسوب می‌شود.

هرچند خیام به حل جبری کلی معادلات درجه سوم نرسید، اما چارچوب نظری او، پایه‌ای مهم برای پیشرفت‌های بعدی در جبر به‌شمار می‌آید. بسیاری از تاریخ‌نگاران علم، خیام را یکی از حلقه‌های اساسی انتقال تفکر هندسی یونانی به ریاضیات جدید می‌دانند.

نقد هندسه اقلیدسی و نگاه پیشرو

خیام در حوزه هندسه نیز رویکردی انتقادی داشت. او در رساله‌ای به بررسی اصل پنجم اقلیدس، یعنی اصل توازی‌ها، پرداخت و تلاش کرد آن را از سایر اصول هندسه نتیجه بگیرد. اگرچه این تلاش به اثبات قطعی نینجامید، اما اهمیت آن در روش‌شناسی نهفته است. خیام با این کار، نشان داد که اصول بدیهی نیز می‌توانند موضوع پرسش و تحلیل قرار گیرند.

همین رویکرد انتقادی، بعدها زمینه‌ساز شکل‌گیری هندسه‌های نااقلیدسی در قرن نوزدهم شد. از این منظر، خیام را می‌توان یکی از پیشگامان تفکر ساختارشکن در هندسه کلاسیک دانست؛ متفکری که به محدودیت‌های نظام‌های پذیرفته‌شده آگاه بود.

خیام و اصلاح تقویم خورشیدی

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای عملی خیام، مشارکت در تدوین تقویم جلالی است. او به دعوت ملکشاه سلجوقی و با حمایت خواجه نظام‌الملک، در رصدخانه اصفهان به فعالیت علمی پرداخت. حاصل این فعالیت‌ها، تقویمی بود که بر پایه محاسبات دقیق حرکت خورشید تنظیم شد و از نظر دقت، حتی از تقویم گریگوری نیز برتر ارزیابی می‌شود.

تقویم جلالی خطای بسیار اندکی در محاسبه سال خورشیدی دارد و نشان‌دهنده تسلط بالای خیام بر نجوم رصدی و ریاضیات کاربردی است. این دستاورد، خیام را در زمره دانشمندانی قرار می‌دهد که علم نظری را به نیازهای عملی جامعه پیوند زدند.

دانلود چند کتاب دیگر:
سه یار دبستانی
رباعیات حکیم عمر خیام نیشابوری
خیام‌شناخت
خیام و این جهان فرسوده

دانلود کتاب استفاده دانشمندان مغرب زمین از… (PDF)

اگر خیام را تنها شاعر بدانیم، بخش بزرگی از هویت فکری و تاریخی او را نادیده گرفته‌ایم. خیام پیش از هر چیز، ریاضی‌دانی نوآور، منجمی دقیق و فیلسوفی عقل‌گرا بود که با شجاعت فکری، به نقد و بازاندیشی در دانش زمانه خود پرداخت. بازخوانی خیام به‌عنوان دانشمند، نه‌تنها تصویر کامل‌تری از او ارائه می‌دهد، بلکه یادآور جایگاه درخشان علم و عقلانیت در سنت فکری ایرانی نیز هست.

شناسنامه کتاب

نام کتاب: استفاده دانشمندان مغرب زمین از جبر و مقابله خیام
نویسنده: دکتر جلال مصطفوی
سال چاپ: ۱۳۳۹ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم کتاب: کم‌تر از ۳ مگابایت
تعداد صفحات: ۱۴۵ برگ الکترونیکی