کتاب نایاب ایراننامه: کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان، اثری است بسیار قدیمی و ارزشمند که در سال ۱۳۲۱ خورشیدی منتشر گردیده است. مولف و محقق این اثر سترگ، عباس پورمحمدعلی مهری (شوشتری) میباشد.
معرفی کتاب کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان
عصر اشکانیان یکی از مهمترین و اثرگذارترین دورههای تاریخ ایران است؛ دورهای چندقرنی که میان فروپاشی دولت سلوکی و برآمدن امپراتوری قدرتمند ساسانی قرار دارد. اگرچه منابع تاریخی درباره این دوره نسبت به دیگر ادوار کمتر است، اما آنچه روشن است، نشان میدهد که اشکانیان با اتکا به ساختار قبیلهای، قدرت نظامی، و شیوههای نوآورانه حکومتداری، توانستند ایران را برای حدود پنج قرن (از حدود ۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) به یکی از بازیگران اصلی جهان باستان تبدیل کنند. در این معرفی، به شکلی کلی و بدون پرداختن به جزئیات ریز، نگاهی جامع و یکپارچه به شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایرانیان در دوره اشکانی خواهیم داشت.
پیدایش و تثبیت قدرت
با آغاز تضعیف سلوکیان، قبایل پارت که در نواحی شمالشرقی ایران میزیستند، فرصت یافتند تا استقلال خود را بازیابند. اشک، بنیانگذار این سلسله، با بهرهگیری از ساختار چابک نظامی و حمایت قبایل، پایههای حکومتی را گذاشت که بعدها به یکی از طولانیترین حکومتهای تاریخ ایران تبدیل شد. اشکانیان برای تثبیت قدرت سیاسی خود، در ابتدا با چالشهای مختلفی مواجه بودند؛ از جمله تهدیدهای خارجی، رقابتهای داخلی، و باقیمانده سلطه سلوکی. با این حال، با ترکیبی از جنگ، دیپلماسی و اتحادهای قبیلهای، توانستند پایههای یک امپراتوری پایدار را شکل دهند.
ساختار حکومت و اداره سرزمین
نظام سیاسی در عصر اشکانی بر نوعی پادشاهی فدرالی و اشرافسالار استوار بود. برخلاف دولتهای متمرکز مانند هخامنشیان و ساسانیان، اشکانیان به ایالات مختلف آزادی عمل زیادی میدادند و شاهزادگان محلی نقش مهمی در اداره مناطق داشتند. این ساختار باعث میشد امپراتوری انعطافپذیر باشد و در برابر فشارهای خارجی مقاومت بیشتری نشان دهد. شوراها، بزرگان و خاندانهای قدرتمند نقش تعیینکنندهای در انتخاب و حمایت از شاه داشتند؛ بنابراین دولت بهنوعی بر «اجماع نخبگان» اداره میشد.
روابط خارجی و جایگاه جهانی
در دوران اشکانی، ایران به یکی از ابرقدرتهای جهان باستان تبدیل شد و در برابر رومیان بهعنوان بزرگترین رقیب غربی ایستادگی کرد. اشکانیان با استفاده از جغرافیای ایران، تسلط بر مسیرهای تجاری و تواناییهای نظامی، مانع از گسترش نفوذ روم به شرق شدند. چندین نبرد بزرگ میان ایران و روم رخ داد که نتیجه بسیاری از آنها تثبیت مرزهای ایران و حفظ استقلال آن بود.
در شرق نیز، اشکانیان روابط مهمی با هند و چین داشتند. مسیر جاده ابریشم بهشدت تحت کنترل ایران قرار داشت و همین امر نقش اقتصادی و سیاسی کشور را در تبادلات جهانی افزایش میداد. ایران در این دوره تنها یک نیروی نظامی نبود؛ بلکه یک بازیگر مهم اقتصادی و فرهنگی در جهان کهن بهشمار میرفت.
جامعه و طبقات اجتماعی
جامعه اشکانی ساختاری چندلایه داشت. طبقه اشراف و خاندانهای بزرگ نقشی کلیدی در سیاست و اقتصاد داشتند. پس از آن، طبقه جنگاوران، کشاورزان، پیشهوران و بازرگانان قرار داشتند. زندگی قبیلهای در بخشهای زیادی از ایران همچنان ادامه داشت و ارزشهایی مانند جنگاوری، وفاداری، مهماننوازی و استقلال نقش مهمی در فرهنگ عمومی ایفا میکرد.
از آنجا که اشکانیان بر اسبسواری و تیراندازی مهارت خاصی داشتند، طبقه جنگاور جایگاه بسیار مهمی داشت. همچنین بازرگانان بهویژه در مسیرهای بینالمللی، از احترام و اهمیت ویژهای برخوردار بودند و جابهجایی کالا میان شرق و غرب برای اقتصاد ایران سود فراوان داشت.
اقتصاد و تجارت
یکی از مهمترین نقاط قوت دوران اشکانی، رونق تجارت بود. ایران در میانه دو تمدن بزرگ روم و چین قرار داشت و همین موقعیت جغرافیایی ارزش اقتصادی بسیار بالایی ایجاد میکرد. با عبور جاده ابریشم از خاک ایران، کالاهای شرقی مانند ابریشم، ادویه، سنگهای قیمتی و محصولات هنری به سوی غرب منتقل میشد و در مقابل، کالاهای اروپایی و مدیترانهای وارد ایران میگردید. این تبادلات نهتنها ثروت مالی قابل توجهی برای ایران به همراه داشت، بلکه باعث انتقال فرهنگی و تعامل میان ملتها نیز میشد.
در داخل ایران نیز کشاورزی، دامداری و صنایع دستی نقش مهمی در اقتصاد داشتند. تولید پارچه، فلزکاری، سفالگری و اسلحهسازی از صنایع رایج و مهم دوره اشکانی بود.
فرهنگ، هنر و دین
هرچند منابع کمی درباره جزئیات فرهنگ اشکانی باقی مانده است، اما شواهد نشان میدهد که این دوره ترکیبی از سنتهای ایرانی و تأثیرات هلنی بوده است. اشکانیان پس از جنگهای طولانی با سلوکیان، بسیاری از عناصر هنری و معماری یونانی را پذیرفتند و با فرهنگ ایرانی درآمیختند.
در هنر، چهرهنگاری، پیکرهسازی و نقاشی دیواری رواج داشت و سبک اشکانی بعدها تأثیر زیادی بر هنر ساسانی گذاشت. معماری اشکانی نیز با طاقهای قوسی، ایوانهای بزرگ و ترکیب سازههای سنگی و خشتی، ویژگیهای منحصربهفردی داشت.
در زمینه فرهنگی، اشکانیان بهطور عمومی حامی آیینهای گوناگون بودند. اگرچه دین غالب، سنتهای ایرانی و عناصر زرتشتی بود، اما آزادی دینی گستردهای وجود داشت و پیروان مذاهب مختلف در کنار هم زندگی میکردند. این مدارا در تثبیت و پایداری حکومت در مناطق مختلف نقشی چشمگیر داشت.
هنر جنگ و شیوههای نظامی
شهرت اشکانیان بیش از هر چیز به مهارت نظامی آنان بازمیگردد. مهمترین بخش ارتش اشکانی، سوارهنظام بود؛ بهویژه «سوارهنظام زرهپوش» و «تیراندازان سواره». آنان با سرعت بالا، دقت تیراندازی و توانایی اجرای تاکتیکهای منحصربهفرد، رومیان را بارها غافلگیر کردند. یکی از معروفترین تاکتیکها «تیر پارتی» بود که طی آن، سوارهنظام در حال عقبنشینی ظاهری، ناگهان به سوی دشمن تیر میافکند.
این نوع جنگاوری سبب شد اشکانیان در برابر ارتشهای بزرگ و سنگینحرکت رومیان، انعطافپذیرتر و موفقتر عمل کنند.
سقوط و پایان کار
با وجود قدرت طولانیمدت اشکانیان، حکومت آنها در اواخر دوره با چالشهای داخلی روبهرو شد. اختلاف میان خاندانها، شورشهای منطقهای و فشارهای خارجی، پایههای حکومت را تضعیف کرد. در نهایت، اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی، با شکست آخرین پادشاه اشکانی، پایان این دوره را رقم زد. هرچند حکومت اشکانی به پایان رسید، اما تأثیر فرهنگی، سیاسی و نظامی آن در تاریخ ایران باقی ماند و بسیاری از سنتهای اشکانیان در دوره ساسانی ادامه یافت.
دانلود کتابهای مشابه:
جنگهای دوره اشکانی
تاریخ ایران و ممالک همجوار
تمدن اشکانی
تاریخ طبری جلد دو
دانلود کتاب کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان (PDF)
عصر اشکانیان دورهای استراتژیک در تاریخ ایران بود؛ دورهای که در آن کشور با وجود کمبود منابع تمرکزگرا، به یکی از قدرتهای بزرگ جهان تبدیل شد. ساختار سیاسی مبتنی بر تعامل نخبگان، نظام نظامی قدرتمند، نقش محوری در تجارت جهانی، توسعه فرهنگی و ایجاد ارتباط میان شرق و غرب، مهمترین ویژگیهای این دوره به شمار میرود. شناخت این عصر نهتنها برای درک تاریخ ایران ضروری است، بلکه کمک میکند مسیر تحول سیاسی و فرهنگی کشور بهتر فهمیده شود. دانلود این کتاب قدیمی به همه دوستداران تاریخ ایران باستان پیشنهاد میشود.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان
نویسنده: عباس پورمحمدعلی مهری (شوشتری)
سال چاپ: ۱۳۲۱ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم کتاب: کمابیش ۱۴ مگابایت
تعداد صفحات: ۵۶۴ برگ الکترونیکی
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همهی کتابهای سایت برای شما فعال میشوند.
(قبلا عضو شدهاید؟ وارد شوید)
