کتاب «معصوم پنجم یا حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد» یکی از مهمترین و در عین حال کمتر شناختهشدهترین آثار هوشنگ گلشیری است؛ اثری که در مرز میان داستان، تاریخ، اسطوره و نقد ایدئولوژیک حرکت میکند و نمونهای شاخص از نگاه رادیکال و ساختارشکن گلشیری به روایتهای رسمی تاریخ به شمار میآید.
«معصوم پنجم» برخلاف بسیاری از آثار داستانی متعارف، نه برای سرگرمی نوشته شده و نه برای روایت یک ماجرای ساده. این کتاب متنی چالشبرانگیز است که خواننده را وادار میکند در مورد مفاهیمی مانند قدرت، تقدس، انتظار، اطاعت، روایت رسمی و سرکوب تاریخی دوباره بیندیشد. به همین دلیل، این اثر بیش از آنکه صرفاً یک داستان باشد، تجربهای فکری و تحلیلی محسوب میشود.
مشخصات کلی کتاب معصوم پنجم
- نام کامل اثر: معصوم پنجم یا حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد
- نویسنده: هوشنگ گلشیری
- نوع اثر: داستان بلند / رمان کوتاه
- ژانر: ادبیات داستانی، تاریخی–انتقادی
- سال نگارش و انتشار اولیه: اواخر دهه ۵۰ شمسی
- زبان: فارسی
این کتاب در مقایسه با آثاری مانند «شازده احتجاب» یا «آینههای دردار» کمتر بهصورت مستقل منتشر شده و اغلب در مجموعهها یا چاپهای محدود در دسترس بوده است؛ موضوعی که خود به نوعی با سرنوشت محتوایی اثر همخوانی دارد.
معصوم پنجم درباره چیست؟
در نگاه اول، «معصوم پنجم» روایتی است که بهظاهر به تاریخ مذهبی و مفهوم امامت و انتظار میپردازد، اما در لایههای عمیقتر، با متنی مواجه هستیم که اساساً به نقد سازوکار تولید حقیقت در تاریخ میپردازد.
گلشیری در این اثر، از زبان روایتی شبیه به متون تاریخی کهن، ماجرایی را بازگو میکند که در آن، یک «معصوم»، یک «موعود» و یک «قدرت مسلط» در تقابل با یکدیگر قرار میگیرند. اما آنچه اهمیت دارد، خودِ واقعه نیست، بلکه چگونگی روایت آن است. روایت بهگونهای طراحی شده که خواننده دائماً نسبت به صداقت، نیت و جایگاه راوی دچار تردید میشود.
این تردید، آگاهانه است و بخشی از پروژه فکری گلشیری به شمار میآید.
روایت تاریخی تصنعی؛ امضای فرمی گلشیری
یکی از مهمترین ویژگیهای «معصوم پنجم»، استفاده از روایت تاریخی تصنعی است. متن، از نظر زبانی و ساختاری، به تاریخنگاریهای کهن شباهت دارد؛ جملات طولانی، لحن رسمی، واژگان آیینی و ارجاعات غیرمستقیم، همگی فضایی میسازند که مخاطب را به یاد تواریخ اسلامی و روایات سنتی میاندازد.
اما این شباهت، کاملاً فریبنده است. گلشیری از این فرم استفاده میکند تا نشان دهد تاریخ، نه یک حقیقت ثابت، بلکه محصول قدرت، انتخاب و حذف است. در این کتاب، تاریخ نه روایت گذشته، بلکه ابزار تثبیت اکنون است.
معصومیت، قدرت و سازوکار اطاعت
یکی از محوریترین مفاهیم کتاب، معصومیت است؛ مفهومی که در متن، نه بهعنوان یک امر الهی، بلکه بهعنوان یک سازه اجتماعی–سیاسی بررسی میشود. «معصوم» در این روایت، بیش از آنکه یک فرد باشد، یک موقعیت است؛ موقعیتی که قدرت از آن برای مشروعیتبخشی به خود استفاده میکند.
گلشیری بهطور ضمنی نشان میدهد که چگونه تقدس، اگر به پرسش کشیده نشود، میتواند به ابزار سرکوب تبدیل شود. اطاعت، در این جهان روایی، نتیجه ایمان نیست، بلکه حاصل کنترل روایت است.
انتظار و موعود؛ امید یا ابزار تعلیق؟
عنصر «سوار که خواهد آمد» در عنوان کتاب، اشارهای روشن به مفهوم انتظار و موعودگرایی دارد. اما این انتظار، در متن گلشیری، نه الزاماً نجاتبخش است و نه رهاییآور. بلکه گاهی به شکلی تلخ، به ابزاری برای تعلیق جامعه و تعویق کنش تبدیل میشود.
در این روایت، مردم در انتظارند، اما این انتظار، آنها را از اکنون تهی میکند. آیندهای که وعده داده شده، همواره در راه است، اما هرگز نمیرسد. این نگاه، یکی از جسورانهترین نقدهای ادبی به فرهنگ انتظار در ادبیات معاصر فارسی محسوب میشود.
«معصوم پنجم» را میتوان در کنار آثاری مانند «جننامه» و «آینههای دردار» قرار داد؛ آثاری که در آنها گلشیری بیش از روایت داستان، به آزمایش فرم و ایده میپردازد. این کتاب نماینده دورهای از کار گلشیری است که در آن، او بهشدت درگیر مسئله تاریخ، روایت و قدرت است.
اگر «شازده احتجاب» نقد فروپاشی اشرافیت است، «معصوم پنجم» نقد تثبیت تقدس و روایت رسمی است.
چرا خواندن معصوم پنجم اهمیت دارد؟
خواندن این کتاب، تجربهای ساده نیست. متن نیاز به دقت، صبر و مشارکت فعال خواننده دارد. اما درست به همین دلیل، «معصوم پنجم» یکی از آثاری است که میتواند نگاه خواننده را نسبت به تاریخ، مذهب و روایت تغییر دهد.
این کتاب برای مخاطبانی مناسب است که:
- به ادبیات جدی و اندیشهمحور علاقه دارند
- به تحلیل رابطه قدرت و روایت توجه نشان میدهند
- از خواندن متنهای چندلایه و نمادین لذت میبرند
- به آثار متفاوت در ادبیات معاصر فارسی علاقهمندند
معصوم پنجم؛ کتابی برای همه یا برای خوانندگان خاص؟
باید صادقانه گفت که «معصوم پنجم» کتابی عامهپسند نیست. این اثر برای خوانندهای نوشته شده که آماده مواجهه با متن دشوار و پرسشبرانگیز است. اما برای همین گروه از مخاطبان، کتاب تجربهای عمیق و ماندگار رقم میزند.
در دنیایی که روایتهای ساده و آماده مصرف فراواناند، «معصوم پنجم» خواننده را وادار میکند مکث کند، شک کند و دوباره بخواند.
دانلود چند کتاب گوناگون دیگر:
تحفه
کشیش منافق
بچههای کوچک این قرن
استراتژی صلح
چشمه سیماب
چهار صندوق
معرفی نویسنده: هوشنگ گلشیری
هوشنگ گلشیری (۱۳۱۶–۱۳۷۹) یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان ادبیات داستانی معاصر ایران است. او با آثاری مانند «شازده احتجاب»، «بره گمشده راعی»، «آینههای دردار» و «جننامه» نقش مهمی در تحول فرم و زبان داستان فارسی ایفا کرد. گلشیری از پیشگامان داستاننویسی مدرن در ایران به شمار میآید و همواره به نقد قدرت، تاریخ و روایتهای رسمی وفادار ماند.
دانلود کتاب PDF معصوم پنجم
شناسنامه کتاب
نام کتاب: معصوم پنجم (یا حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد)
نویسنده: هوشنگ گلشیری
سال چاپ: ۱۳۵۸ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم کتاب: کمابیش ۲ مگابایت
تعداد صفحات: ۴۱ برگ الکترونیکی
توضیحات کتاب به زبان انگلیسی:
“The Fifth Innocent” by Houshang Golshiri is a challenging and thought-provoking novella that reexamines history, power, and sacred narratives through a critical literary lens. It stands as one of the most intellectually demanding works in modern Persian literature.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همهی کتابهای سایت برای شما فعال میشوند.
(قبلا عضو شدهاید؟ وارد شوید)
