دانلود کتاب ”پنج نمایشنامه“

معرفی کتاب پنج نمایشنامه

میرزا آقا تبریزی یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ ادبیات نمایشی ایران است که معمولاً از او به‌عنوان نخستین نمایشنامه‌نویس ایرانی یاد می‌کنند.

• نام اصلی‌اش «میرزا فتحعلی آقا تبریزی» بوده و در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم (دوران ناصرالدین‌شاه قاجار) می‌زیسته.
• از روشنفکران و اهل قلم عصر قاجار به‌شمار می‌رفت.
• چند نمایشنامه به زبان فارسی نوشت که اولین نمونه‌های نمایشنامه‌نویسی مدرن در ایران محسوب می‌شوند.
• آثار او بیشتر در نقد اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران آن زمان بودند.
• نمایشنامه‌هایش تحت تأثیر نمایشنامه‌های غربی (به‌ویژه فرانسوی) نوشته شده بود، چون او با زبان فرانسه آشنا بود.
• نمایشنامه‌های او در زمان خودش روی صحنه اجرا نشدند، اما بعدها توسط پژوهشگران کشف و معرفی شدند.

تاریخ نمایش و نمایشنامه در ایران

نمایش در ایران پیشینه‌ای بسیار کهن دارد و ریشه‌های آن را می‌توان در آیین‌ها و سنت‌های باستانی مانند سوگ‌سیاه (سیاه‌بازی)، نقالی، تعزیه و آیین‌های نمایشی جشن‌ها و عزاداری‌ها یافت. این گونه‌ها بیشتر جنبه‌ی آیینی، مذهبی و سرگرمی داشتند و به‌صورت شفاهی یا اجرایی منتقل می‌شدند، نه به شکل مکتوب.

اما نمایشنامه‌نویسی به معنای مدرن آن، از قرن نوزدهم و در دوره‌ی قاجار وارد ایران شد. آشنایی ایرانیان با اروپا و سفرهای ناصرالدین شاه و روشنفکران به غرب باعث شد گونه‌ی جدیدی از نمایش، یعنی تئاتر و نمایشنامه‌ی مکتوب، در ایران شکل بگیرد. در این میان، میرزا آقا تبریزی نخستین کسی بود که نمایشنامه‌هایی به زبان فارسی نوشت و آغازگر این مسیر شد.

از آن زمان به بعد، به‌ویژه در دوران مشروطه و سپس پهلوی، نمایشنامه‌نویسی و اجرای تئاتر در ایران رشد کرد و به ابزاری برای انتقاد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تبدیل شد. نمایشنامه‌های نویسندگانی چون میرزا فتحعلی آخوندزاده، عبدالحسین نوشین، به‌آذین و بعدها غلامحسین ساعدی و بهرام بیضایی، هر یک مرحله‌ای مهم در تکامل این هنر در ایران به‌شمار می‌آیند.