کتاب قدیمی باطنیه اسماعیلیه پژوهشی ارزشمند از پژوهشگر بزرگ، استاد مجتبی مینوی است. این کتاب نسخه‌ای قدیمی، چاپ سال ۱۳۵۱ خورشیدی می‌باشد.
معرفی کتاب باطنیه اسماعیلیه
کتاب «باطنیه اسماعیلیه» نوشتهٔ دکتر مجتبی مینوی از آثار مهم و ماندگار در زمینهٔ تاریخ اندیشه‌های دینی و فلسفی ایران و جهان اسلام است. این کتاب، پژوهشی دقیق و روش‌مند دربارهٔ فرقه‌های باطنی و به‌ویژه اسماعیلیان است؛ فرقه‌ای که در طول قرون میانهٔ اسلامی، نقش مهمی در تاریخ سیاسی، فرهنگی و فکری خاورمیانه ایفا کرد.
اثر مینوی، تلفیقی است از دانش تاریخی، نقد فلسفی، و تحلیل جامعه‌شناختی و می‌کوشد تا پرده از لایه‌های پنهان تفکر باطنی بردارد؛ تفکری که در مرز میان عقل و ایمان، ظاهر و باطن، و فلسفه و شریعت در نوسان بوده است.
کتاب «باطنیه اسماعیلیه» نه تنها دربارهٔ یک فرقهٔ خاص، بلکه دربارهٔ تاریخ عقلانیت پنهان در تمدن اسلامی است. دکتر مینوی در این اثر می‌کوشد تا نشان دهد که چگونه اسماعیلیه به عنوان جنبشی فکری و اجتماعی، در واکنش به بحران‌های سیاسی و دینی قرون نخستین اسلام شکل گرفت و در طول زمان، با بهره‌گیری از اندیشه‌های فلسفی ایرانی، یونانی و گنوسی، به دستگاهی پیچیده از تفسیر باطنی قرآن و جهان تبدیل شد.
در این میان، او تلاش می‌کند خواننده را از نگاه‌های سطحی و قضاوت‌های پیش‌داورانه برهاند و اسماعیلیه را نه صرفاً فرقه‌ای سیاسی یا منحرف، بلکه جنبشی فکری و فرهنگی با بنیان‌های فلسفی عمیق معرفی کند. از نظر مینوی، شناخت اسماعیلیه، شناخت یکی از ریشه‌های عقلانیت و تفکر فلسفی در ایران پس از اسلام است.
ساختار و محتوای کتاب
کتاب از چند بخش اصلی تشکیل شده است. در آغاز، نویسنده با نثری استوار و علمی، پیشینهٔ تاریخی پیدایش باطنیان را شرح می‌دهد و ریشه‌های فکری آنان را در بستر عمومی جهان اسلام بررسی می‌کند. سپس به‌صورت دقیق‌تر به تکوین اندیشهٔ اسماعیلی می‌پردازد؛ از دوران امام جعفر صادق (ع) تا ظهور فاطمیان در شمال آفریقا و تشکیل دولت‌های اسماعیلی در مصر، یمن، و ایران.
بخش دوم اثر، به جنبه‌های فلسفی و تأویلی اندیشهٔ اسماعیلی اختصاص دارد. دکتر مینوی در اینجا با دقتی مثال‌زدنی به مفهوم باطن و تأویل می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه در اندیشهٔ اسماعیلی، هر پدیده‌ای دارای دو لایه است: ظاهر (شریعت) و باطن (حقیقت). این دو لایه در تقابل نیستند، بلکه مکمل یکدیگرند؛ زیرا از نظر آنان، ظاهر راهی برای رسیدن به باطن است و حقیقت، ورای الفاظ و احکام قرار دارد.
در ادامه، نویسنده به تحلیل نظام فکری و فلسفی اسماعیلیه می‌پردازد؛ از جمله موضوعاتی چون نظام نطق و صمت، مراتب عقل، امام‌شناسی، و جهان‌شناسی نوافلاطونی. مینوی با بهره‌گیری از متون کهن و مقایسهٔ آنها با آثار فیلسوفانی چون فارابی، ابن‌سینا و اخوان‌الصفا، پیوندهای پنهان میان فلسفه و عرفان اسماعیلی را آشکار می‌سازد.
روش پژوهش و دیدگاه نویسنده
یکی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب، روش علمی و انتقادی مینوی است. او برخلاف بسیاری از نویسندگان پیش از خود که از موضع کلامی یا مذهبی به اسماعیلیان نگریسته‌اند، با دیدگاهی بی‌طرف و پژوهش‌محور وارد میدان می‌شود. در نگاه او، اسماعیلیه بخشی از تاریخ فرهنگی ایران و اسلام است، نه صرفاً جنبشی فرعی یا مخالف.
مینوی با بررسی نسخه‌های خطی، منابع عربی و فارسی و همچنین متون تاریخی، تصویری دقیق از جایگاه باطنیان در تاریخ ارائه می‌دهد. از نگاه او، گرایش به باطن‌گرایی در اسلام، ریشه در تفکر ایرانی دارد؛ همان میل همیشگی ایرانیان به کشف معنا، راز، و حقیقت در ورای ظاهر جهان.
همچنین نویسنده با تکیه بر تحلیل زبان و ادبیات، نشان می‌دهد که چگونه واژگان و اصطلاحات باطنیان در سیر تحول زبان فارسی تأثیر گذاشته و بخشی از گنجینهٔ فکری ما را شکل داده است.
ارزش فلسفی و تاریخی اثر
کتاب «باطنیه اسماعیلیه» را می‌توان یکی از آثار بنیادی در شناخت فلسفهٔ ایرانی اسلامی دانست. این اثر نه فقط تاریخ‌نگاری فرقه‌ای است، بلکه پژوهشی دربارهٔ ذهن ایرانی و شیوهٔ او در درک دین و جهان است. از خلال صفحات کتاب درمی‌یابیم که چگونه در بستر تضاد میان ظاهر و باطن، عقل و ایمان، شرق و غرب، اندیشه‌ای شکل گرفته که می‌کوشد با معنا بخشیدن به هستی، انسان را از جهل به آگاهی برساند.
از نظر تاریخی نیز کتاب، منبعی ارزشمند برای شناخت تحولات فکری و سیاسی جهان اسلام در سده‌های سوم تا هفتم هجری است. دکتر مینوی در خلال مباحث خود به رویدادهایی چون قیام قرمطیان، ظهور فاطمیان و تأسیس قلعهٔ الموت اشاره می‌کند و با نثری روان و محققانه، جایگاه اسماعیلیه را در تاریخ ایران روشن می‌سازد.
نثر کتاب مانند دیگر آثار مینوی، پخته، دقیق و آمیخته با وقار علمی است. او از اصطلاحات عربی و فارسی در کنار هم بهره می‌برد، اما همواره کوشیده تا مفاهیم دشوار را برای خواننده قابل‌فهم کند. در بسیاری از بخش‌ها، تحلیل‌های فلسفی او چنان عمیق و در عین حال زیباست که خواننده احساس می‌کند در مرز میان تاریخ و تفکر سیر می‌کند.
مینوی از حاشیه‌روی و کلی‌گویی پرهیز کرده و با روشی دانشگاهی، مستندات خود را از منابع معتبر تاریخی و فلسفی ارائه می‌دهد.
جایگاه کتاب در آثار مینوی
کتاب «باطنیه اسماعیلیه» یکی از نخستین آثار مستقل فارسی دربارهٔ اسماعیلیه است که به‌صورت تحلیلی نوشته شده است. دکتر مجتبی مینوی با این اثر، راه را برای پژوهش‌های بعدی در زمینهٔ تاریخ اندیشهٔ باطنی در ایران هموار کرد. آثار بعدی مانند نوشته‌های هنری کربن، عبدالحسین زرین‌کوب، فرهاد دفتری و سید حسین نصر، همگی تا حدی تحت تأثیر نگاه تحلیلی مینوی به این موضوع بوده‌اند.
به همین دلیل، «باطنیه اسماعیلیه» را می‌توان یکی از متون پایه‌ای در شناخت عرفان فلسفی و باطن‌گرایی اسلامی دانست؛ متنی که هنوز پس از دهه‌ها، تازگی خود را حفظ کرده است.
دربارهٔ نویسنده: مجتبی مینوی
دکتر مجتبی مینوی (۱۲۸۲–۱۳۵۵) ادیب، مورخ، نسخه‌شناس و پژوهشگر برجستهٔ ایرانی بود. او از نخستین روشنفکران معاصر ایران بود که به مطالعهٔ علمی تاریخ و ادبیات پرداخت و با دقتی مثال‌زدنی به بررسی منابع کهن فارسی و عربی همت گماشت. مینوی سال‌ها در دانشگاه‌های ایران و اروپا تدریس کرد و آثاری ماندگار چون تاریخ و فرهنگ ایران، فردوسی و شعر او، حماسهٔ ملی ایران، و باطنیه اسماعیلیه از خود به‌جای گذاشت. آثار او امروز همچنان از منابع مرجع در حوزهٔ تاریخ اندیشه و ادبیات کلاسیک ایران به شمار می‌آیند.
دانلود چند کتاب گوناگون:
ناصرخسرو و اسماعیلیان
تاریخ اسماعیلیان
تاریخ خلفای فاطمی
عقاب الموت
قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز
دانلود کتاب باطنیه اسماعیلیه (PDF)
کتاب «باطنیه اسماعیلیه» از آن دست آثاری است که مرز میان تاریخ و تفکر را از میان برمی‌دارد. مینوی در این کتاب نشان می‌دهد که شناخت باطنیه، صرفاً شناخت یک گروه تاریخی نیست، بلکه تلاشی است برای درک عمیق‌تر از روح ایرانی و جهان‌بینی شرق اسلامی. خواندن این کتاب، ذهن را به تأمل در معنای دین، تأویل، و راز نهفتهٔ حقیقت دعوت می‌کند. برای علاقه‌مندان به تاریخ فلسفه، عرفان و تفکر اسلامی، این کتاب نه‌فقط منبعی علمی بلکه دریچه‌ای به دنیای اندیشه‌های پنهان و رمزآلود است.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: باطنیه اسماعیلیه
نویسنده: مجتبی مینوی
سال چاپ: ۱۳۵۱ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
صفحات: ۴۰ برگ الکترونیکی
حجم کتاب: کمابیش ۲ مگابایت
توضیحات کتاب به زبان انگلیسی:
“The Batiniyya Isma’iliyyah” by Mojtaba Minovi is a profound scholarly work that explores the intellectual and historical roots of the Ismaili movement within Islamic civilization. Through a meticulous study of historical sources, Minovi reveals how the Ismailis developed a complex philosophical and spiritual system that united reason and faith, appearance and essence. This book stands as a cornerstone in the study of Islamic esotericism, demonstrating how Iranian thought contributed to shaping a deeper understanding of truth, symbolism, and metaphysical knowledge in the medieval Islamic world.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
