کتاب نایاب تدکره میخانه اثری بسیار قدیمی، به قلم ملاعبدالنبی فخرالزمانی قزوینی است که در قرن یازده هجری تالیف شده است. این کتاب به همت احمد گلچین معانی تصحیح گشته و در سال ۱۳۴۰ خورشیدی به چاپ رسیده است.
معرفی کتاب تذکره میخانه
کتاب تذکره میخانه یکی از آثار ماندگار در حوزه ادبیات فارسی است که جایگاه ویژه‌ای در میان تذکره‌نویسی و تاریخ شعر فارسی دارد. این اثر نفیس را ملا عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی، از شاعران و نویسندگان برجسته قرن یازدهم هجری، تألیف کرده و هدفش ثبت نام و شرح احوال شاعران برجسته‌ای بوده که در عرصه شعر فارسی، به‌ویژه در قالب ساقی‌نامه‌سرایی، نقش درخشانی ایفا کرده‌اند.
تذکره میخانه نه‌تنها مجموعه‌ای از زندگینامه و اشعار شاعران ایرانی و هندی دوره صفوی است، بلکه تصویری زنده از حال و هوای فرهنگی و ادبی ایران و شبه‌قاره در سده‌های میانه ارائه می‌دهد.
تذکره میخانه؛ آیینه ساقی‌نامه‌های فارسی
در ادبیات کلاسیک فارسی، ساقی‌نامه یکی از قالب‌های شعری لطیف و پررمز است که شاعران از طریق آن، مفاهیم عرفانی، فلسفی و انسانی را در قالب گفت‌وگو با ساقی یا دعوت به باده‌نوشی بیان می‌کردند. عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی با نگاهی دقیق و ذوقی شاعرانه، در تذکره میخانه به معرفی شاعرانی می‌پردازد که هر یک در خلق ساقی‌نامه‌ها یا اشعاری با حال‌و‌هوای میخانه، نامی برای خود ساخته‌اند.
وی در این اثر، هر شاعر را با ذکر زندگینامه، سبک شعری، ویژگی‌های زبانی و نمونه‌هایی از اشعار او معرفی می‌کند. از این‌رو، کتاب تذکره میخانه را می‌توان یکی از جامع‌ترین منابع در زمینه شعر عرفانی و ساقی‌نامه‌های فارسی دانست؛ منبعی که امروزه برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ شعر، اهمیت بنیادین دارد.
ساختار و محتوای کتاب
کتاب تذکره میخانه در سه بخش یا به تعبیر مؤلف، «سه مرتبه» تنظیم شده است:
-
مرتبه نخست: ویژه شاعرانی است که پیش از زمان مؤلف درگذشته‌اند. در این بخش، فخرالزمانی به بررسی شاعران بزرگی می‌پردازد که آثارشان در زمره میراث کلاسیک ادب فارسی قرار می‌گیرد.
-
مرتبه دوم: شامل شرح احوال شاعرانی است که در زمان نگارش کتاب، زنده بوده‌اند. این قسمت بازتابی از فضای زنده و پویا‌ی شعر فارسی در روزگار مؤلف است.
-
مرتبه سوم: به شاعرانی اختصاص دارد که مؤلف با آنان هم‌نشینی و دوستی داشته، اما هنوز به سرودن ساقی‌نامه نپرداخته بودند.
در هر مرتبه، علاوه بر ذکر زندگینامه، گزیده‌ای از اشعار شاعران آمده است. نثر فخرالزمانی، نثری است میان شعر و نثر؛ سرشار از صنایع بدیعی، ایهام‌ها، و تعابیر ادبی که لذت خواندن را دوچندان می‌کند.
نگاهی به زبان و سبک نوشتار
زبان کتاب تذکره میخانه، زبانی است آراسته و ادیبانه که نشانه‌هایی از تأثیر نثر قرن یازدهم هجری را در خود دارد. نویسنده با مهارت خاصی از ایجاز و استعاره بهره می‌گیرد، و در عین وفاداری به نثر علمی و مستند، از زیبایی‌های شاعرانه نیز غافل نیست.
از ویژگی‌های مهم اثر، استناد دقیق به منابع و صداقت در نقل قول‌هاست. فخرالزمانی، برخلاف بسیاری از تذکره‌نویسان که به اغراق یا تحسین بی‌دلیل روی می‌آوردند، در معرفی شاعران جانب انصاف را نگاه داشته و قضاوتی معتدل ارائه داده است.
تذکره‌نویسی در ایران سنتی دیرینه دارد. از لباب‌الالباب عوفی گرفته تا مجمع‌الفصحا و ریاض‌الشعرا، همواره نویسندگان در تلاش بوده‌اند تا زندگی و آثار شاعران را ثبت کنند. در این میان، تذکره میخانه یکی از نخستین تذکره‌هایی است که با موضوعی تخصصی ـ یعنی ساقی‌نامه و شعر باده‌نوشی ـ نگاشته شده است.
به همین سبب، این اثر را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ تذکره‌نویسی دانست. فخرالزمانی در نگارش کتاب خود، از سنت‌های پیشین بهره گرفته اما آن را با نگاهی تازه به موضوع خاصی گره زده است؛ موضوعی که در پیوند با عرفان، فلسفه و هنر شاعرانه ایرانی قرار دارد.
ارزش پژوهشی و ادبی تذکره میخانه
برای پژوهشگران ادبیات فارسی، تذکره میخانه منبعی بی‌بدیل است. این کتاب نه‌تنها اطلاعات تاریخی درباره شاعران، بلکه تحلیلی از سبک‌ها، زبان و مضامین شعری نیز ارائه می‌دهد. از خلال صفحات آن می‌توان مسیر تحول ساقی‌نامه را از غزل‌های نخستین تا دوره صفوی دنبال کرد.
همچنین، با توجه به اقامت مؤلف در هند، این اثر از منظر پیوست فرهنگی ایران و هند در عصر صفوی نیز حائز اهمیت است. فخرالزمانی در تذکره خود از شاعرانی نام می‌برد که در دربارهای هندی می‌زیسته‌اند و شعر فارسی را در سرزمین‌های دور نیز زنده نگاه داشته‌اند.
خواندن این کتاب برای دانشجویان رشته ادبیات فارسی، پژوهشگران شعر عرفانی و علاقه‌مندان به متون کلاسیک، تجربه‌ای ارزشمند و الهام‌بخش خواهد بود.
تذکره میخانه؛ از میخانه تا معنا
عنوان «میخانه» در نگاه نخست شاید یادآور باده و شراب ظاهری باشد، اما در حقیقت، در ادبیات عرفانی نمادی است از معرفت و شور الهی. ساقی در شعر فارسی، تجلی حقیقتی فراتر از جسم و ماده است؛ نمادی از فیض الهی و بیداری درونی انسان.
فخرالزمانی قزوینی با انتخاب این عنوان، عمداً به پیوند میان «می» و «معنا» اشاره دارد؛ می‌ای که از جام عشق الهی نوشیده می‌شود و شاعر را از خاک تا افلاک می‌برد. از این رو، تذکره میخانه نه‌تنها یک فهرست از شاعران، بلکه نوعی سفرنامه روحانی در جهان شعر و عرفان است.
ملا عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی از شاعران و نویسندگان نامدار قرن یازدهم هجری بود که مدتی در ایران و سپس در هند زیست. او علاوه بر تذکره‌نویسی، در شعر و نثر فارسی نیز دستی توانا داشت. فخرالزمانی را می‌توان از پیشگامان نثر آمیخته با شعر و از مروجان ادبیات عرفانی دانست.
دانلود چند کتاب دیگر:
تذکره ادبا و شعرای آذربایجان
تذکره شعرای دامغان
تذکره ریاض‌العارفین
تذکره حدیقه امان‌اللهی
تذکره مجمع‌النفایس
تذکره الشعرا
دانلود کتاب تذکره میخانه (PDF)
کتاب تذکره میخانه اثری است ماندگار که در دل خود تاریخ، ذوق، و فرهنگ ادبی ایران را به نمایش می‌گذارد. فخرالزمانی قزوینی با تکیه بر صداقت، دانش و عشق به شعر فارسی، تذکره‌ای آفریده که هنوز پس از چهار قرن، طراوت خود را از دست نداده است.
خواندن این اثر، برای هر دوستدار شعر و ادبیات فارسی، همانند نوشیدن جرعه‌ای از جام معرفت است؛ جامی که ساقی آن، نه شاعر، بلکه روح فرهنگ ایرانی است.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: تذکره میخانه
نویسنده: ملاعبدالنبی فخرالزمانی قزوینی
مصحح: احمد گلچین معانی
سال چاپ: ۱۳۴۰ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم فایل کتاب: کمابیش ۱۴ مگابایت
صفحات: ۱۱۰۷ برگ الکترونیکی
توضیحات کتاب به انگلیسی:
“Tazkira-ye Meykhaneh” (The Memoir of the Tavern) by Abd al-Nabi Fakhr al-Zamani Qazvini is a 17th-century Persian anthology dedicated to poets who composed Sāqi-nāmas — odes to the cupbearer and divine love. The book provides detailed biographies, literary analyses, and examples of mystical poetry, making it one of the most significant tazkiras in Persian literary history.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
