کتاب نایاب اندیشه‌های علمی فارابی درباره موسیقی اثری ارزشمند و پژوهشی گرانسنگ از مهدی برکشلی می‌باشد که در سال ۱۳۵۷ خورشیدی به رشته تحریر و نگارش درآمده و به چاپ رسیده است.
معرفی کتاب اندیشه‌های علمی فارابی درباره موسیقی
کتاب «بازتاب اندیشه‌های علمی فارابی دربارهٔ موسیقی» اثری است ارزشمند از مهدی برکشلی، پژوهشگر برجستهٔ موسیقی‌شناسی و چهره‌ای نامدار در تاریخ علم موسیقی ایران. این کتاب حاصل مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و تحقیقات علمی اوست که با دقتی کم‌نظیر به بررسی نظام فکری و نظریه‌های موسیقایی ابو نصر فارابی، فیلسوف بزرگ ایرانی قرن چهارم هجری، می‌پردازد.
فارابی در تاریخ اندیشهٔ اسلامی و فلسفه، جایگاهی والا دارد؛ اما در کنار فلسفه و منطق، او یکی از نخستین نظریه‌پردازان بزرگ در علم موسیقی نیز بود. اثر مشهورش با نام «الموسیقی الکبیر» یکی از بنیادی‌ترین منابع موسیقی نظری در جهان اسلام به شمار می‌رود. مهدی برکشلی در این کتاب تلاش می‌کند تا نه‌تنها ساختار و مفاهیم این اثر را تحلیل کند، بلکه بازتاب تفکر علمی فارابی در شکل‌گیری موسیقی ایرانی و حتی موسیقی نظری غرب را نیز نشان دهد.
نگاه علمی و تحلیلی به نظریه‌های فارابی
در این کتاب، برکشلی از زاویه‌ای علمی به آثار فارابی می‌نگرد. او موسیقی را صرفاً پدیده‌ای هنری نمی‌داند، بلکه آن را نوعی نظام علمی و ریاضی تعریف می‌کند. از دید فارابی، موسیقی همچون هندسه یا نجوم، تابع نسبت‌ها و اندازه‌گیری‌های دقیق است. برکشلی در فصل‌های مختلف کتاب نشان می‌دهد که چگونه فارابی با بهره‌گیری از دانش ریاضی و فلسفهٔ یونان، توانست برای نخستین بار پیوندی میان فیزیک صوت و زیبایی‌شناسی موسیقی ایجاد کند.
برکشلی با مقایسهٔ نظریه‌های فارابی با آثار فیلسوفانی مانند ارسطو، اقلیدس و فیثاغورث، نشان می‌دهد که تفکر او نه تقلیدی، بلکه تکمیلی و توسعه‌یافته از سنت یونانی است. به گفتهٔ نویسنده، فارابی به جای آنکه صرفاً نظریات پیشینیان را تکرار کند، آن‌ها را با زمینهٔ فرهنگی و شنیداری ایرانی درآمیخت و نظامی تازه پدید آورد.
تأثیر فارابی بر موسیقی ایرانی و جهان اسلام
یکی از بخش‌های خواندنی کتاب، بررسی تأثیر اندیشه‌های فارابی بر موسیقی ایرانی و عربی قرون میانه است. برکشلی با استناد به منابع تاریخی و نسخ خطی، نشان می‌دهد که چگونه مفاهیمی چون مقام، ایقاع (وزن و ریتم)، و فواصل موسیقایی در آثار فارابی بنیان گذاشته شدند و در سده‌های بعد، توسط نظریه‌پردازانی چون صفی‌الدین ارموی و عبدالقادر مراغی گسترش یافتند.
از دید نویسنده، بدون شناخت نظام فکری فارابی، فهم سیر تکامل موسیقی مشرق‌زمین ممکن نیست. او فارابی را نخستین دانشمندی می‌داند که کوشید میان حس موسیقایی و عقل فلسفی پلی بزند؛ کاری که قرن‌ها بعد در غرب، موسیقی‌دانانی مانند بویتو و ریمسکی-کورساکف در اروپا انجام دادند.
ساختار کتاب
کتاب در قالب چند فصل کوتاه و منظم تنظیم شده است. برکشلی در ابتدا تصویری از فضای فکری و فرهنگی قرن چهارم هجری ارائه می‌دهد؛ دوره‌ای که علم، فلسفه و هنر در جهان اسلام در اوج شکوفایی بود. سپس به تحلیل محتوای «الموسیقی الکبیر» می‌پردازد و مفاهیم کلیدی آن مانند صوت، نغمه، نسبت‌های عددی، و ترکیب الحان را به زبان ساده و علمی توضیح می‌دهد.
در بخش پایانی، نویسنده به بازتاب تفکر فارابی در دوران معاصر اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه موسیقی امروز ایران هنوز ریشه در نظریه‌های آن فیلسوف دارد. از دید برکشلی، بازخوانی آثار فارابی نه‌تنها به شناخت تاریخ موسیقی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به نوآوری در موسیقی علمی معاصر نیز الهام بخشد.
دربارهٔ مهدی برکشلی
مهدی برکشلی (۱۳۰۷–۱۳۶۶) از چهره‌های برجستهٔ علم فیزیک و موسیقی‌شناسی در ایران بود. او تحصیلات خود را در رشتهٔ فیزیک انجام داد و در کنار آن، به پژوهش در ریاضیات صوت، ساختار سازها، و مبانی نظری موسیقی ایرانی پرداخت. برکشلی از نخستین کسانی بود که تلاش کرد تا علم آکوستیک را با موسیقی سنتی ایران پیوند دهد و با نگاهی علمی، دستگاه‌ها و فواصل موسیقی ایرانی را تحلیل کند.
کتاب «بازتاب اندیشه‌های علمی فارابی دربارهٔ موسیقی» درواقع عصارهٔ چند دهه تحقیق و تجربهٔ او در مرز میان علم و هنر است. این اثر توسط فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران منتشر شده و از جمله منابع مهم برای پژوهشگران تاریخ موسیقی و فلسفه هنر در ایران محسوب می‌شود.
دانلود چند کتاب دیگر:
آثار دانشمندان ایرانی و اسلامی در موسیقی
حافظ و موسیقی
هفت نغمه چنگ
رپ فارس
فرهنگ جامع موسیقی ایران
موسیقی ایرانی
مصرف موسیقی
دانلود کتاب اندیشه‌های فارابی درباره موسیقی (PDF)
کتاب «اندیشه‌های علمی فارابی دربارهٔ موسیقی» را می‌توان پلی دانست میان فلسفه، علم و هنر. مهدی برکشلی در این اثر با دقتی تحسین‌برانگیز نشان می‌دهد که چگونه فارابی، قرن‌ها پیش از نظریه‌پردازان مدرن، به ماهیت علمی موسیقی پی برده بود و آن را به‌مثابه زبانی جهانی برای بیان نظم و هماهنگی هستی تفسیر می‌کرد.
این کتاب برای دانشجویان موسیقی، علاقه‌مندان به فلسفهٔ اسلامی، و پژوهشگران تاریخ علم، منبعی ضروری و الهام‌بخش است. مطالعهٔ آن ما را با ریشه‌های عقلانی و فلسفی موسیقی ایرانی آشنا می‌سازد و یادآور می‌شود که میراث فارابی، هنوز در ذهن و گوش ما طنین‌انداز است.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: اندیشه‌های علمی فارابی دربارهٔ موسیقی
نویسنده: مهدی برکشلی
سال چاپ: ۱۳۵۷ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم فایل کتاب: کمابیش ۴ مگابایت
صفحات: ۲۲۹ برگ الکترونیکی
توضیحات کتاب به انگلیسی:“Reflections on Farabi’s Scientific Thought on Music” by Mehdi Barkeshli is a profound exploration of how the renowned Persian philosopher Al-Farabi integrated philosophy, mathematics, and acoustics into the study of music. Barkeshli meticulously analyzes Farabi’s seminal work, Al-Musiqa al-Kabir, highlighting his theories on musical scales, intervals, and harmony, while emphasizing the enduring influence of his ideas on Persian music and broader Islamic musical traditions. This book bridges the gap between historical scholarship and contemporary understanding, offering readers insights into the scientific and philosophical foundations of music that continue to resonate today.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
