کتاب هفت نغمه چنگ اثری از سعدی حسنی است که در سال ۱۳۳۳ خورشیدی به چاپ رسیده است. این کتاب از قدیمی‌ترین آثار مرتبط با موسیقی و مسائل مربوط به آن است که در ایران به چاپ رسید.
معرفی کتاب هفت نغمه چنگ
کتاب «هفت نغمه چنگ» نوشتهٔ سعدی حسنی یکی از مهم‌ترین آثار پژوهشی و تحلیلی در حوزهٔ موسیقی ایران است که در سال های دور منتشر شد. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات نویسنده دربارهٔ موسیقی، تاریخ هنر، فلسفهٔ صدا و جایگاه موسیقی در تمدن‌های گوناگون است. «هفت نغمه چنگ» را می‌توان از نخستین تلاش‌های منسجم در ایران دانست که کوشیده است موسیقی را نه‌فقط به‌عنوان هنری شنیداری، بلکه به‌عنوان پدیده‌ای فکری و فرهنگی بررسی کند.
در دورانی که منابع فارسی دربارهٔ موسیقی کلاسیک و تئوریک در دسترس نبودند، سعدی حسنی با نگاهی علمی، دقیق و پرشور، کوشید پلی میان دانش موسیقی غرب و ذوق ایرانی بسازد. عنوان کتاب نیز استعاره‌ای شاعرانه دارد: «چنگ» نماد موسیقی و «هفت نغمه» اشاره‌ای به هفت نت اصلی موسیقی است؛ یعنی جامعیتی میان دانش، احساس و نظم هنری.
نویسنده؛ سعدی حسنی، پژوهشگر موسیقی و ادیب ایرانی
سعدی حسنی از پیشگامان موسیقی‌شناسی و آموزش هنر در ایران بود. او در میانهٔ قرن بیستم می‌زیست؛ دوره‌ای که موسیقی در ایران میان دو قطب سنت و تجدد سرگردان بود. حسنی با آثارش تلاش کرد موسیقی را از سطح سرگرمی و احساسات صرف، به سطح اندیشه و نقد فرهنگی ارتقا دهد.
او افزون بر «هفت نغمه چنگ»، آثاری مانند «تاریخ موسیقی از کلاسیک تا رمانتیسم» و «تفسیر موسیقی» را نیز نوشته است. در مقدمهٔ کتاب حاضر، نویسنده تأکید می‌کند که نگارش این اثر حاصل سال‌ها مطالعه و عشق به موسیقی است و آن را به علاقه‌مندان جوان تقدیم می‌کند تا راه پژوهش در موسیقی ایران هموارتر شود.
ساختار و محتوای کتاب
«هفت نغمه چنگ» شامل هجده مقاله است که هر یک به موضوعی خاص دربارهٔ موسیقی اختصاص دارد. این مقالات از پیش در مجلات فرهنگی و هنری منتشر شده بودند و بعدها نویسنده آن‌ها را گردآوری و ویرایش کرد تا به صورت یک مجموعهٔ منسجم منتشر شوند.
موضوعات مقالات متنوع‌اند: از معرفی چهره‌های بزرگ موسیقی جهان تا بررسی فلسفهٔ موسیقی، از نقد دیدگاه‌های شاعران دربارهٔ موسیقی تا بازتاب صدا در ادبیات فارسی. در واقع کتاب، تلاقی موسیقی، فلسفه، شعر و زیبایی‌شناسی است.
برخی از مقالات، به بررسی هنرمندان بزرگی چون بتهوون، باخ، شوپن و واگنر اختصاص دارند و نویسنده ضمن معرفی زندگی آنان، کوشیده است تأثیر اندیشه‌هایشان را بر شکل‌گیری هنر موسیقی تبیین کند. در کنار این مباحث تاریخی، مقالاتی نیز وجود دارد که به جنبه‌های نظری می‌پردازد؛ مانند تأثیر موسیقی بر روان انسان، نسبت موسیقی و سکوت، یا زیبایی در هارمونی.
زبان و نثر کتاب
نثر سعدی حسنی در «هفت نغمه چنگ» ترکیبی از زبان علمی و نثر ادبی است. او می‌کوشد مفاهیم پیچیدهٔ موسیقی را با زبانی روشن بیان کند، اما در عین حال، از توصیف شاعرانه و تصویرسازی‌های زیبا غافل نمی‌ماند. جمله‌های او اغلب موزون، دقیق و همراه با شور درونی‌اند.
برای مثال، در بخشی از کتاب می‌نویسد:
«موسیقی، زبان بی‌واژهٔ احساس است. واژه‌ها در برابر نغمه فرو می‌ریزند، و آنچه در جان انسان می‌گذرد، در صدای چنگ و تار عیان می‌شود.»
چنین نگاهی باعث شده است که کتاب نه تنها برای اهل موسیقی، بلکه برای خوانندگان علاقه‌مند به ادبیات و فلسفه نیز جذاب باشد.
مضمون و هدف اثر
هدف اصلی سعدی حسنی از نگارش این کتاب، ترویج تفکر موسیقایی در ایران و تشویق نسل جوان به شناخت علمی و فرهنگی موسیقی بوده است. او معتقد است که موسیقی، صرفاً یک مهارت فنی نیست، بلکه راهی برای تعالی روح و آگاهی انسان است.
در یکی از مقاله‌ها می‌نویسد که موسیقی، روح ملت‌ها را منعکس می‌کند و هر فرهنگی، نغمه‌ای ویژهٔ خود دارد. او باور دارد که موسیقی ایرانی، در کنار غنای عاطفی‌اش، نیاز به بازنگری نظری دارد تا بتواند با جهان مدرن هم‌سخن شود.
جایگاه تاریخی کتاب
در دههٔ سی، هنوز منابع فارسی در حوزهٔ موسیقی علمی بسیار اندک بود. کتاب‌هایی چون «هفت نغمه چنگ» نقش آموزشی مهمی در آشنا کردن مردم با مفاهیم پایه‌ای موسیقی داشتند. سعدی حسنی از نخستین کسانی بود که موسیقی را در پیوند با تاریخ و فلسفه بررسی کرد و نشان داد که موسیقی، نه تنها هنر گوش، بلکه هنر اندیشه نیز هست.
از سوی دیگر، این کتاب از منظر فرهنگی نیز اهمیت دارد؛ زیرا در دورانی نوشته شد که موسیقی در جامعهٔ ایران با پیش‌داوری‌هایی روبه‌رو بود. نویسنده با دیدگاهی روشنفکرانه و اخلاقی، موسیقی را هنر اصیل و مقدسی می‌داند که باید از سطح لذت‌جویی صرف به عرصهٔ تفکر ارتقا یابد.
ارزش علمی و فرهنگی
یکی از ویژگی‌های برجستهٔ کتاب، رویکرد میان‌رشته‌ای آن است. سعدی حسنی تنها به تحلیل فنی موسیقی بسنده نمی‌کند، بلکه آن را از منظر تاریخ تمدن، روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی نیز بررسی می‌کند.
او در یکی از مقالات خود، با مقایسهٔ موسیقی شرق و غرب، به تفاوت در نگرش هنری این دو فرهنگ اشاره می‌کند. در نظر او، موسیقی شرقی روح‌گرا و عاطفی است، در حالی که موسیقی غربی بر منطق و ساختار تکیه دارد. اما این دو، نه متضاد بلکه مکمل یکدیگرند.
از دیدگاه حسنی، موسیقی ایرانی در صورتی می‌تواند رشد کند که از تجربه‌های جهان بیاموزد، اما ریشه‌های خود را فراموش نکند. او بر ضرورت «شناخت پیش از تقلید» تأکید دارد؛ جمله‌ای که امروز نیز برای آموزش موسیقی در ایران معنا و اعتبار دارد.
پیام اخلاقی و انسانی کتاب
در مقدمهٔ «هفت نغمه چنگ»، سعدی حسنی خطاب به جوانان هنرمند می‌گوید:
«کار فرهنگی، کار دل است نه کار مزد. آنان که در پی نام و نان‌اند، از نغمهٔ جان بی‌بهره‌اند.»
این جمله، فلسفهٔ شخصی نویسنده را نشان می‌دهد. او موسیقی را راهی برای خدمت به انسان و حقیقت می‌داند، نه ابزاری برای شهرت یا ثروت. همین نگاه آرمان‌گرایانه، به کتاب حال‌و‌هوایی صادقانه و تأثیرگذار بخشیده است.
«هفت نغمه چنگ» را می‌توان در کنار آثاری چون «تاریخ موسیقی» روح‌الله خالقی و نوشته‌های کلنل وزیری، از نخستین منابع مکتوب دربارهٔ مباحث نظری موسیقی در ایران دانست. تفاوت مهم حسنی با دیگر نویسندگان هم‌دوره‌اش، در زاویهٔ نگاه فرهنگی و فلسفی اوست.
او در این کتاب، از چارچوب صرفاً هنری فراتر می‌رود و به پرسش‌هایی بنیادین می‌پردازد: چرا انسان به موسیقی نیاز دارد؟ رابطهٔ میان احساس و اندیشه در موسیقی چیست؟ آیا موسیقی زبان مشترک انسان‌هاست؟ پاسخ‌های او، تلفیقی از تأمل فلسفی و تجربهٔ شخصی است؛ از این رو، کتاب رنگی از تفکر دارد که آن را از نوشته‌های صرفاً فنی متمایز می‌کند.
تأثیر بر موسیقی‌شناسی ایرانی
انتشار «هفت نغمه چنگ» در زمان خود، الهام‌بخش بسیاری از پژوهشگران و نویسندگان شد. بعدها، نویسندگانی چون داریوش صفوت، محمدتقی مسعودیه و فرهاد فخرالدینی نیز در ادامهٔ همین مسیر به پژوهش علمی در موسیقی پرداختند.
می‌توان گفت این کتاب زمینه‌ساز پیدایش نقد موسیقی در ایران بود. حسنی در مقالات خود از رویکرد ستایش‌گرانه پرهیز می‌کند و با نگاهی تحلیلی و گاه انتقادی به آثار و نظریات می‌نگرد.
اگرچه برخی منتقدان معتقدند که نثر سعدی حسنی گاه بیش از اندازه شاعرانه است و از دقت علمی فاصله می‌گیرد، اما نباید فراموش کرد که هدف اصلی او آموزش و فرهنگ‌سازی بوده است، نه تدوین یک متن دانشگاهی صرف. در عین حال، استناد به منابع غربی و آشنایی او با موسیقی اروپا، اعتبار علمی اثر را بالا می‌برد.
از دیدگاه امروز، ممکن است بخش‌هایی از کتاب نیاز به بازنگری علمی داشته باشند، اما روح و پیام آن همچنان زنده است: ترویج اندیشه در موسیقی و احترام به فرهنگ شنیداری.
دانلود چند کتاب دیگر:
کلاو و موسیقی دیاسپورا آفریقایی
اتودهای کاخن
آهنگ‌های محلی مناطق جنوب ایران
شکیرا
ایران، گاهواره دانش و هنر
دانلود کتاب هفت نغمه چنگ (PDF)
کتاب «هفت نغمه چنگ» را می‌توان اثری دانست که میان موسیقی، ادبیات و فلسفه پلی زیبا می‌زند. سعدی حسنی در این اثر، نه‌تنها به آموزش و نقد موسیقی می‌پردازد، بلکه مخاطب را به تفکر دربارهٔ زیبایی، صدا و معنا دعوت می‌کند.
این کتاب بخشی از تاریخ فرهنگی ایران است؛ گواهی از دورانی که موسیقی در جست‌وجوی هویت تازه‌ای بود و اندیشمندانی چون حسنی با قلم خود راهی برای درک عمیق‌تر این هنر گشودند.
«هفت نغمه چنگ» هنوز هم برای خوانندهٔ امروز آموزنده است، زیرا به ما یادآوری می‌کند که موسیقی، بیش از آنکه هنری برای گوش باشد، زبانی برای جان انسان است.
دانلود کتاب نایاب هفت نغمه چنگ را به همه علاقمندان و دوست‌داران کتاب‌های موسیقی و تاریخ موسیقی، پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب یک نسخه بسیار نایاب، چچاپ سال ۱۳۳۳ خورشیدی است که به کوشش کاربران تهیه و در قالب نسخه PDF در کافه کتاب بارگزاری گردیده است.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: هفت نغمه چنگ
نویسنده: سعدی حسنی
سال چاپ: ۱۳۳۳ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم فایل کتاب: کمابیش ۴ مگابایت
صفحات: ۲۰۷ برگ الکترونیکی
“Haft Naghmeh-ye Chang” (Seven Melodies of the Harp) by Saadi Hassani is a pioneering collection of essays on music, philosophy, and aesthetics in Iran. Published in the 1950s, the book bridges Western musical theory and Persian artistic sensibility. Combining poetic language with analytical thought, Hassani presents music as a path to human refinement and intellectual growth. His work remains a cornerstone in Iranian musicology, inspiring generations to approach music not just as an art, but as a profound cultural and spiritual experience.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
