کتاب خلع ید کتابی از حسین مکی می‌باشد که در دو جلد منتشر شده است. این کتاب نسخه‌ای بسیار قدیمی است که در حدود نیم‌قرن پیش به چاپ رسید.
معرفی کتاب خلع ید
کتاب «خلع ید» نوشته‌ی حسین مکی، یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی درباره نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران و نقش دولت مصدق در خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران است. این کتاب که بخشی از مجموعه مشهور کتاب سیاه محسوب می‌شود، روایت دست اولی از مبارزات مردم ایران در دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ خورشیدی برای رسیدن به استقلال اقتصادی و رهایی از استعمار نفتی ارائه می‌دهد.
حسین مکی کیست؟
حسین مکی (۱۲۹۰–۱۳۷۸) سیاستمدار، تاریخ‌نگار و روزنامه‌نگار ایرانی بود. او در جریان ملی شدن نفت یکی از فعال‌ترین چهره‌های مجلس و نزدیکان دکتر مصدق به شمار می‌رفت. مکی علاوه بر فعالیت سیاسی، با نگارش مجموعه کتاب سیاه توانست آثار ارزشمندی از تاریخ معاصر ایران به جا بگذارد. جلد «خلع ید» به نوعی مهم‌ترین بخش این مجموعه است زیرا مستقیماً به ماجرای نفت و مبارزه با استعمار می‌پردازد.
موضوع و محتوای کتاب خلع ید
کتاب «خلع ید» گزارشی مستند از فعالیت‌های هیئت خلع ید است که پس از تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ تشکیل شد. مأموریت این هیئت، اجرای قانون و خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران در آبادان بود.
در این اثر، حسین مکی با قلمی شیوا و مستندات دقیق، مراحل مختلف این روند را شرح می‌دهد:
- پیشینه سلطه شرکت نفت انگلیس بر منابع ایران
- روند تصویب قانون ملی شدن نفت در مجلس شورای ملی
- شکل‌گیری هیئت خلع ید و وظایف آن
- واکنش انگلستان و فشارهای بین‌المللی
- نقش مصدق، کاشانی، فاطمی و دیگر رهبران نهضت ملی
- پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خلع ید
این کتاب هم یک منبع تاریخی معتبر و هم یک سند سیاسی پرارزش برای پژوهشگران تاریخ معاصر ایران است.
اهمیت کتاب «خلع ید»
- سند ملی شدن نفت: مهم‌ترین روایت مکتوب از روند خلع ید از شرکت نفت انگلیس.
- منبع پژوهشی: مرجع اصلی برای دانشجویان تاریخ، علوم سیاسی و حقوق.
- آشنایی با مبارزات ملت ایران: بازخوانی تلاش‌های ملت برای استقلال اقتصادی.
- نقد استعمار نفتی: کتابی تحلیلی برای شناخت سیاست‌های استعماری بریتانیا در ایران.
کتاب «خلع ید» اثر حسین مکی نه‌تنها یک روایت تاریخی از خلع ید از شرکت نفت انگلیس است، بلکه یکی از اسناد ماندگار مبارزات ملت ایران برای آزادی و استقلال به شمار می‌رود. مطالعه این اثر برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر، دانشجویان علوم سیاسی و هر ایرانی که می‌خواهد بداند چگونه ملت ما در برابر استعمار ایستاد، ضروری است.
نقد و تحلیل کتاب «خلع ید» اثر حسین مکی
کتاب «خلع ید» بیش از آن‌که تنها یک روایت تاریخی ساده باشد، ترکیبی از خاطرات سیاسی، اسناد رسمی و تحلیل شخصی نویسنده است. همین امر باعث شده که کتاب از یک‌سو غنای تاریخی پیدا کند و از سوی دیگر، رنگ‌وبوی جدال‌های سیاسی زمانه خود را نیز در خود داشته باشد. در ادامه به نقاط قوت و ضعف این کتاب خواهیم پرداخت.
نقاط قوت کتاب
۱. مستند بودن روایت
حسین مکی در نگارش این اثر از اسناد، گزارش‌ها و مذاکرات مجلس استفاده کرده است. همین ویژگی کتاب را به یک منبع دست اول برای مطالعه نهضت ملی شدن نفت تبدیل می‌کند.
۲. زبان روان و روایت جذاب
با وجود حجم بالای کتاب، قلم نویسنده به‌گونه‌ای است که خواننده را خسته نمی‌کند. روایت‌ها با مثال‌ها، خاطرات و توضیحات تاریخی همراه است که مطالعه اثر را شیرین‌تر می‌کند.
۳. جایگاه نویسنده در وقایع
مکی خود یکی از اعضای فعال مجلس و درگیر مستقیم ماجرای ملی شدن نفت بود. بنابراین کتاب، نه‌تنها روایت یک ناظر بیرونی، بلکه گزارش یک بازیگر سیاسی است.
نقاط ضعف کتاب
۱. جانبداری سیاسی
حسین مکی در زمان نگارش کتاب مواضع خاصی نسبت به مصدق و کاشانی داشت. همین امر باعث می‌شود که در بخش‌هایی، روایت او کاملاً بی‌طرفانه نباشد و بیشتر از زاویه دید شخصی بیان شود.
۲. حجم و اطناب
گرچه جامع بودن کتاب یک مزیت است، اما طولانی بودن برخی بخش‌ها و تکرار رویدادها باعث سنگین شدن مطالعه می‌شود. خواننده عادی ممکن است در مواجهه با حجم زیاد کتاب دچار خستگی شود.
۳. کمبود تحلیل ساختاری
در بخش‌هایی از کتاب، روایت بیشتر توصیفی است تا تحلیلی. یعنی وقایع به ترتیب تاریخی نقل می‌شوند بدون اینکه همیشه ریشه‌های ساختاری و پیامدهای بلندمدت آن‌ها بررسی شود.
ارزش پژوهشی کتاب
کتاب «خلع ید» همچنان یکی از اصلی‌ترین منابع تاریخ معاصر ایران است. پژوهشگران، دانشجویان و حتی روزنامه‌نگاران برای درک فضای سیاسی و اجتماعی آن دوره نمی‌توانند از این اثر بی‌نیاز باشند.
- برای مورخان: یک منبع مستند از مبارزات نفتی.
- برای حقوق‌دانان: نمونه‌ای از اجرای قوانین ملی شدن صنعت نفت.
- برای علاقه‌مندان سیاست: شناخت کشاکش‌های قدرت در دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰.
کتاب «خلع ید» هم روایت مبارزه یک ملت است و هم سندی از تضادهای سیاسی رهبران آن دوران. اگرچه گاهی قلم نویسنده تحت تأثیر مواضع شخصی‌اش قرار گرفته، اما همین نکته نیز ارزش تاریخی دارد، زیرا نشان می‌دهد چگونه افراد درگیر در ماجرا، رخدادها را تجربه و تفسیر می‌کردند.
به طور کلی می‌توان گفت: این اثر برای پژوهش و تحقیق دانشگاهی ضروری است. همچنین برای خواننده عمومی کمی طولانی و تخصصی به نظر می‌رسد با این‌حال برای شناخت استعمار نفتی انگلیس و مقاومت ایرانیان، اثری بی‌بدیل محسوب می‌گردد.
دانلود چند کتاب دیگر:
نفت فلات قاره ایران در خلیج فارس
شرکت اسهامی در اروپا
کارنامه مصدق
تهران در آتش: کابینه قوام و حوادث سی تیر
ایران در دوره دکتر مصدق
دانلود کتاب خلع ید (PDF)
دانلود کتاب PDF نایاب و قدیمی خلع ید (کتاب سیاه) را به همه پژوهشگران و محققان و دانش‌پژوهان تاریخ معاصر ایران و دوست‌داران علوم سیاسی، پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب را کاربران تهیه و ارسال کرده‌اند.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: خلع ید (کتاب سیاه)
نویسنده: حسین مکی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم فایل کتاب: جلد نخست کم‌تر از ۱۰ و جلد دوم کم‌تر از ۹ مگابایت
صفحات: جلد اول: ۵۳۵ و جلد دوم: ۵۰۸ برگ الکترونیکی
Description of this book in English: “Khal’-e Yad” (Dispossession) by Hossein Makki is one of the most important historical works on Iran’s oil nationalization movement in the early 1950s. As part of his multi-volume series Ketab-e Siah (The Black Book), Makki offers a detailed account of how Prime Minister Mohammad Mossadegh’s government carried out the legal and political process of removing the Anglo-Iranian Oil Company from control over Iran’s petroleum resources. Drawing from parliamentary debates, official documents, and his own first-hand experiences as a member of the National Front, Makki provides both a vivid narrative and valuable documentation of one of the defining moments in modern Iranian history.
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
