کتاب الاقطاب القطبیه که با عنوان دیگر البلغة فی الحکمة نیز شناخته میشود، یکی از آثار کمحجم اما عمیق در حوزه عرفان نظری اسلامی است که به بررسی مفهوم «قطب» و نظام قطبیه در ساختار ولایت معنوی میپردازد. این اثر منسوب به قطبالدین ابوالفضائل عبدالقادر حمزه بن یاقوت اهری است؛ عارفی ایرانی از ناحیه اهر آذربایجان که در سنت عرفانی پس از ابنعربی جای میگیرد. کتاب حاضر بیش از آنکه اثری آموزشی برای عموم باشد، متنی تأملبرانگیز برای مخاطبان آشنا با مفاهیم عرفان، حکمت ذوقی و اندیشه ولایت است.
جایگاه کتاب در عرفان اسلامی
در سنت تصوف اسلامی، «قطب» جایگاهی محوری دارد. قطب بهعنوان انسان کاملِ هر عصر، واسطه فیض الهی و محور نظم باطنی عالم شناخته میشود. کتاب الاقطاب القطبیه دقیقاً در همین بستر فکری شکل گرفته و تلاش میکند ساختار درونی قطبیه، مراتب اولیا و نسبت آنها با حقیقت واحد ولایت را تبیین کند. این کتاب را میتوان از جمله آثاری دانست که پس از تثبیت اندیشههای ابنعربی، به شرح، بسط و گاه نظاممند کردن مفاهیم او پرداختهاند.
نویسنده در این اثر، قطب را صرفاً یک مقام شخصی یا تاریخی نمیداند، بلکه آن را حقیقتی جاری و دائمی معرفی میکند که بدون آن، پیوستگی عالم معنا و جریان فیض الهی مختل خواهد شد. از این منظر، قطبیه نه یک سلسله تشریفاتی، بلکه یک نظام وجودی و باطنی است.
محتوای کلی کتاب الاقطاب القطبیه
الاقطاب القطبیه یا البلغة فی الحکمة، ساختاری موجز اما فشرده دارد و بهجای پرداختن به حکایات یا بیانهای شاعرانه، مستقیماً سراغ مفاهیم بنیادین میرود. مهمترین محورهای کتاب عبارتاند از:
- تعریف قطب و تفاوت آن با دیگر اولیای الهی
- تبیین مراتب ولایت و نسبت آنها با یکدیگر
- توضیح نقش قطب در بقای عالم و استمرار فیض
- ارتباط میان حکمت، معرفت شهودی و ولایت
- نگاه هستیشناسانه به انسان کامل
در این کتاب، «حکمت» به معنای فلسفه نظری یا کلامی رایج نیست، بلکه به حکمت اشراقی و ذوقی اشاره دارد؛ حکمتی که از تجربه شهودی و معرفت باطنی سرچشمه میگیرد. به همین دلیل، زبان اثر اصطلاحمحور و متراکم است و مطالعه آن بدون آشنایی قبلی با عرفان نظری، دشوار خواهد بود.
زبان و سبک نگارش
سبک نگارش کتاب، فنی و متکی بر اصطلاحات رایج در عرفان نظری است. نویسنده فرض را بر این گذاشته که مخاطب با مفاهیمی مانند ولایت، انسان کامل، فیض، مراتب وجود و حقیقت محمدیه آشناست. از این رو، توضیحات طولانی یا سادهسازی مفاهیم در متن دیده نمیشود.
با این حال، همین ایجاز و تراکم معنایی باعث شده کتاب ارزش پژوهشی بالایی داشته باشد. هر بند از متن میتواند مبنای شرح، تفسیر یا مقایسه با آثار دیگر عرفانی قرار گیرد. به همین دلیل، الاقطاب القطبیه بیشتر مورد توجه پژوهشگران، دانشجویان عرفان اسلامی و علاقهمندان جدی این حوزه است.
نسبت کتاب با مکتب ابنعربی
یکی از نکات مهم در معرفی کتاب الاقطاب القطبیه، نسبت آن با مکتب فکری ابنعربی است. هرچند نام ابنعربی بهطور مستقیم در همه بخشهای کتاب برجسته نیست، اما مفاهیم کلیدی اثر بهروشنی در امتداد اندیشه وحدت وجود، انسان کامل و ولایت عامه قرار دارند.
نویسنده تلاش میکند مفهوم قطب را نه بهعنوان یک عنوان صوفیانه محدود، بلکه بهمثابه حقیقتی هستیشناسانه توضیح دهد؛ رویکردی که بهشدت یادآور نگاه ابنعربی به ولایت و خلافت باطنی انسان کامل است. از این منظر، کتاب را میتوان یکی از حلقههای میانی در انتقال و بومیسازی عرفان نظری در فضای ایرانی دانست.
اهمیت نسخهشناسی و کمیابی اثر
الاقطاب القطبیه از جمله آثاری است که نسخههای خطی محدودی از آن در فهارس کتابخانهها ثبت شده است. این کمیابی باعث شده کتاب کمتر در میان عموم شناخته شود و بیشتر در فضای پژوهشی و تخصصی مطرح باشد. همچنین در برخی فهارس، کتاب با عناوین متفاوت یا با انتسابهای ناقص معرفی شده که همین مسئله بر ابهام پیرامون آن افزوده است.
با این حال، همین کمیابی ارزش کتاب را برای علاقهمندان به متون نادر عرفانی دوچندان میکند. مطالعه چنین آثاری کمک میکند تصویر دقیقتری از تطور مفاهیم عرفانی، بهویژه مفهوم قطب، در سدههای میانی اسلامی به دست آوریم.
این کتاب برای چه کسانی مناسب است؟
مطالعه کتاب الاقطاب القطبیه یا البلغة فی الحکمة برای گروههای زیر توصیه میشود:
- پژوهشگران و دانشجویان عرفان اسلامی و تصوف
- علاقهمندان به عرفان نظری و مکتب ابنعربی
- افرادی که به مفهوم ولایت و انسان کامل علاقهمندند
- خوانندگانی که به متون عرفانی کمیاب و کمتر شناختهشده توجه دارند
برای مخاطبانی که تازه وارد دنیای عرفان شدهاند، پیشنهاد میشود پیش از این کتاب، آثاری مقدماتیتر مطالعه شود تا درک مفاهیم آن آسانتر گردد.
قطبالدین ابوالفضائل عبدالقادر حمزه بن یاقوت اهری از عارفان ایرانی منسوب به شهر اهر در آذربایجان است. اطلاعات تاریخی دقیق و گستردهای از زندگی او در دست نیست، اما بر اساس آثار منسوب به وی، میتوان او را از عارفان متأثر از عرفان نظری و اندیشههای پس از ابنعربی دانست. نگاه او ترکیبی از حکمت اشراقی، ذوق عرفانی و توجه به ساختار ولایت است که در کتاب الاقطاب القطبیه بهخوبی نمود پیدا کرده است.
دانلود چند کتاب دیگر:
روضه خلد
طباشیر الحکمه
حسنات العارفین
روضه الریاحین
دانلود کتاب PDF الاقطاب و القطبیه
کتاب الاقطاب القطبیه یا البلغة فی الحکمة اثری تخصصی، عمیق و ارزشمند در حوزه عرفان نظری است که به بررسی جایگاه قطب و نظام قطبیه میپردازد. این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم لایههای عمیقتر عرفان اسلامی و ساختار باطنی ولایت هستند، منبعی قابلتأمل محسوب میشود و جایگاهی ویژه در میان متون عرفانی کمتر شناختهشده دارد.
شناسنامه کتاب
نام کتاب: الاقطاب القطبیه یا البلغة فی الحکمة
نویسنده: قطبالدین ابوالفضائل عبدالقادر حمزه بن یاقوت اهری
به کوشش: محمدتقی دانشپژوه
سال چاپ: ۱۳۵۸ خورشیدی
فرمت کتاب: PDF
زبان کتاب: پارسی
حجم کتاب: کمابیش ۸ مگابایت
تعداد صفحات: ۳۰۶ برگ الکترونیکی
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همهی کتابهای سایت برای شما فعال میشوند.
(قبلا عضو شدهاید؟ وارد شوید)
