کتاب قدیمی و نایاب “راه نجات” یکی از آثار بازمانده از دوران قاجار می‌باشد که توسط مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله نگارش یافته است. این کتاب به کوشش هما رضوانی در سال 1363 خورشیدی منتشر گردید.
مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله فرزند علی‌قلی‌خان مخبرالدوله از روشنفکران عصر قاجار می‌باشد. او تحصیلات مقدماتی را در تهران و تحصیلات تکمیلی را در آلمان به انجام رساند. وی در نخستین سفر ناصرالدین‌شاه به فرنگ از ملازمان و همراهان وی بود و پس از آن نیز به به عنوان مسئول تحویل‌داری تلگراف‌خانه منصوب گردید. بعدها در وزارت معدن مشغول شد و یک سفر دیگر نیز از طرف حکومت وقت، برای سفارش ساخت کشتی به آلمان داشت. همسر وی دختر مظفرالدین‌شاه بود. از همین روی در هنگام پادشاهی مظفرالدین‌شاه به عنوان ریاست خزانه‌داری و ضراب‌خانه شاهنشاهی منصوب گردید و پس از آن نیز عهده‌‌دار وزارت غورخانه و سپس پست‌خانه شد. یکی از مهم‌ترین اقدامات وی نیز تاسیس کارخانه نخ‌سازی در تهران بود.
صنیع‌الدوله پس از پیروزی انقلاب مشروطه، دو بار به عنوان نماینده مردم، وارد مجلس شد. وی در مجلس اول به عنوان رییس مجلس از جانب دیگر نمایندگان برگزیده شد اما چندی بعد از این سمت استعفا داد. سپس در هییت دولت حسین‌قلی‌خان اعتمادالسلطنه به عنوان وزیر دارایی برگزیده گردید و بعدتر در کابینه ناصرالملک همدانی وزیر فوائد عامه و وزیر فرهنگ بود. او در دولت‌های بعدی نیز به طور پیوسته مشغول خدمت بود و چندین بار دیگر نیز در سمت وزارت بخش‌های گوناگون دولت‌ها، منصوب گردید. باری در سال 1911 میلادی درحالی که تنها 57 سال داشت، به دست یک تبعه روس ترور شد.
کتاب راه نجات در اصل یکی از اسناد تاریخی مهم به جای مانده از دوران قاجاریه است. مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله در این کتاب کوشیده است تا راه‌کارهایی برای بهبود اوضاع جامعه ارائه نماید. این رساله پس از مشروطه نوشته شده و حاوی نکاتی سیاسی و اجتماعی برای بهبود وضع فرهنگی و اقتصادی جامعه و پیشرفت کشور ایران می‌باشد. افکار مترقی نویسنده در جای جای این کتاب به چشم می‌خورد و این خود می‌تواند نمونه‌ای از طرز اندیشه و تفکر روشنفکران و مشروطه‌خواهان ایرانی در آن زمان باشد.
مطالعه کتاب راه نجات را به پژوهشگران تاریخ معاصر و علاقمندان به اسناد تاریخی پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب همچنین برای علاقمندان زبان‌شناسی که به تحقیق بر روی زبان رسمی و اداری مورد استفاده در عصر قاجار مشغول هستند، بسیار مفید و سودمند است.
دانلود کتاب‌های جایگزین:
به‌دلیل داشتن حق‌نشر، این کتاب دارای نسخه‌الکترونیک نیست.
برای تهیه نسخه چاپی کتاب، به کتاب‌فروشی‌های سراسر کشور مراجعه کنید.
