کتاب نایاب “العِبر” مشهور به “کتاب تاریخ ابن‌خلدون” و “مقدمه ابن خلدون” تالیف “ابوزید عبدالرحمن بن محمد بن خَلدون حَضرَمی” تاریخ‌نگار تونسی قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری می‌باشد.
کتاب العِبر در اصل با نام “العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر” با سبکی بدیع و نگرشی نوین توسط ابن‌خلدون به رشته تحریر درآمد. ابن‌خلدون به تکرار تاریخ در یک چرخه شش نسلی معتقد بود. او از سقوط هر تمدن در اوج خود سخن گفت و برای نمونه از سقوط ایرانیان به وسیله اعراب، سقوط اعراب به وسیله تُرکان و سقوط تُرکان به وسیله مغولان یاد کرد. کتاب تاریخ ابن‌خلدون به‌خاطر داشتن دید جامعه‌شناسی و فلسفی به رویدادهای تاریخ، در نوع خود بسیار بی‌نظیر و مورد استفاده است.
معرفی کتاب تاریخ ابن خلدون / مقدمه ابن خلدون
کتاب العبر که نام فارسی آن مقدمه ابن خلدون می‌باشد، یک اثر تحلیلی تاریخی است که به تاریخ اجتماعی و اقتصادی جهان اسلام در سده‌های هشت و نه هجری پرداخته است.
این کتاب وارون آثار دیگر تاریخی که به ذکر رویدادها پرداخته‌اند، اثری است تحلیلی و به ویژه به امور خراج، سیاست‌های مالی، نفوذ و سکه‌ها و ادارات مربوط به مالیات و… پرداخته است.
دامنه جغرافیایی مطالب کتاب، تمام جهان اسلام از شرقی‌ترین نقاط فلات ایران، تا خاورمیانه و عربستان و شمال آفریقا و همچنین اسپانیا (که در آن روزگار یک مملکت اسلامی بود و آندولس نامیده می‌شد) را دربرمی‌گیرد.
به طور کلی کتاب العبر یا مقدمه، اثری است مفید و سودمند برای مطالعه تاریخ. این کتاب اغلب به عنوان یک اثر و منبع دست اول برای پژوهش‌های تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد
ساختار و محتوای کتاب مقدمه
کتاب “مقدمه ابن‌خلدون”، که به نام “مقدمه مقدمة ابن خلدون” یا “مقدمه فی تاریخ ابن خلدون” نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین و پیشگام‌ترین آثار در تاریخ‌نگاری، فلسفه تاریخ، جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی است. این اثر به‌ویژه در حوزه‌های تاریخ‌نگاری اسلامی، نظریه‌پردازی در مورد جوامع و دولت‌ها، و تحلیل‌های اجتماعی و اقتصادی اهمیت دارد.
مقدمه ابن‌خلدون به عنوان مقدمه‌ای بر کتاب بزرگ‌تر او، “کتاب العبر”، نگاشته شد. این مقدمه بیشتر به نظریه‌های فلسفی، جامعه‌شناسی و تاریخ‌نگاری مربوط به روند شکل‌گیری و سقوط دولت‌ها، نقش عصبیت (همبستگی اجتماعی)، و علل تحولات اجتماعی و اقتصادی می‌پردازد. ابن خلدون در این اثر، به تحلیل روشمند و علمی تاریخ و جوامع انسانی پرداخته و سعی کرده است که از تاریخ تنها به‌عنوان یک مجموعه رویدادهای تصادفی نگاه نکند، بلکه به مطالعه علل و روندهای عمومی و پدیده‌های اجتماعی توجه نماید.
تحلیل‌های کلیدی در مقدمه ابن‌خلدون
نظریه عصبیت: یکی از مفاهیم اصلی در مقدمه ابن خلدون، نظریه عصبیت است. ابن خلدون به این نتیجه رسید که عصبیت، که به معنای همبستگی اجتماعی، انسجام گروهی یا همبستگی فامیلی است، اساس قدرت دولت‌ها و تمدن‌ها را تشکیل می‌دهد. او معتقد است که در آغاز، هر گروه اجتماعی بر اساس این عصبیت اولیه توانایی ساخت دولت و توسعه یک جامعه را دارد. به عبارت دیگر، این عصبیت است که در ابتدا به یک قبیله یا گروه قومی کمک می‌کند تا در برابر دشمنان مقاومت کند و به قدرت برسد. با گذشت زمان، زمانی که این عصبیت ضعیف می‌شود، فساد در دولت‌ها و جوامع شروع می‌شود و به تدریج موجب سقوط دولت‌ها و تمدن‌ها می‌گردد.
چرخه زندگی دولت‌ها: ابن خلدون یکی از نخستین اندیشمندانی بود که به شکل‌گیری، اوج، و سقوط دولت‌ها توجه کرد و این فرآیند را به‌عنوان یک چرخه طبیعی مشاهده کرد. در نظر او، دولت‌ها معمولاً مراحل مشابهی را طی می‌کنند: از یک وضعیت ابتدایی که در آن گروه‌های اولیه و قبایل با عصبیت بالا ظهور می‌کنند، به مرحله قدرت و شکوفایی می‌رسند، و در نهایت به دلیل فساد درونی و ضعف عصبیت، به سقوط دچار می‌شوند.
او معتقد است که دولت‌ها و تمدن‌ها همیشه دچار یک دوران طلایی خواهند شد و سپس به تدریج به انحطاط خواهند رسید. این روند طبق نظریه ابن خلدون طبیعی است و در تمام تاریخ و جوامع انسانی تکرار می‌شود.
علم تاریخ: ابن خلدون در مقدمه‌اش بر اهمیت تاریخ‌نگاری علمی تأکید دارد. وی برای اولین بار در تاریخ‌نگاری، روش‌های علمی و تحقیقی را پیشنهاد داد و از مورخان خواست که از نقل صرف رویدادها بپرهیزند و به تحلیل علل و نتایج این رویدادها بپردازند. او اعتقاد داشت که تاریخ باید به‌عنوان یک علم مستقل و نه فقط یک روایت شفاهی از گذشته بررسی شود.
ابن خلدون همچنین اشاره کرد که تاریخ باید بر اساس اسناد و شواهد مستند نوشته شود و نباید به صرف روایت‌های غلوآمیز و بدون دلیل اکتفا کرد. به این ترتیب، او از اولین افرادی بود که تاریخ‌نگاری را به سمت یک علم واقعی و مبتنی بر داده‌ها سوق داد.
رابطه اقتصاد و دولت: یکی دیگر از ایده‌های برجسته ابن خلدون، ارتباط میان اقتصاد و دولت است. او برای اولین بار در تاریخ‌نگاری به این نکته اشاره کرد که ثروت و منابع اقتصادی بر سرنوشت دولت‌ها تأثیر می‌گذارند. او بر این باور بود که دولت‌ها به دلیل ناتوانی در مدیریت اقتصادی و به‌ویژه در حوزه مالیاتی، دچار بحران اقتصادی می‌شوند. این بحران‌های اقتصادی در نهایت منجر به ضعف دولت‌ها و فروپاشی آن‌ها می‌گردد.
تأثیرات محیط و جغرافیا: ابن خلدون همچنین به تأثیرات محیط زیستی و جغرافیایی بر جوامع اشاره کرده است. او بر این باور بود که شرایط طبیعی و جغرافیایی می‌تواند بر زندگی اجتماعی و فرهنگ‌های مختلف تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، محیط‌های خشک و بیابانی، مانند شمال آفریقا، می‌توانند در شکل‌گیری جوامع و فرهنگ‌های خاص تأثیرگذار باشند.
تحلیل تحولات اجتماعی و فرهنگی
ابن خلدون به بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در جوامع پرداخته و نشان داد که این تحولات در ارتباط مستقیم با تغییرات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هستند. او به روندهای فرهنگی و اجتماعی به‌طور کلی توجه داشت و به‌ویژه بر اهمیت نقش آموزش و پرورش در ساختار اجتماعی تأکید می‌کرد. همچنین، او به نقش تدریجی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در ایجاد جوامع با ساختارهای پیچیده‌تر اشاره داشت.
مقدمه ابن خلدون از آثار بسیار تاثیرگذار در تاریخ‌نگاری، فلسفه تاریخ، جامعه‌شناسی و حتی اقتصاد است. بسیاری از اندیشمندان غربی مانند کارل مارکس، ماکس وبر و مکس مولر از تأثیرات ابن خلدون در حوزه‌های مختلف یاد کرده‌اند. به‌ویژه، نظریه‌های اجتماعی و اقتصادی او پیشگام بسیاری از مفاهیم مدرن در جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی بوده‌اند.
ابن خلدون با پرداختن به موضوعاتی همچون عصبیت، چرخه تاریخی دولت‌ها، و رابطه اقتصاد و سیاست، راه‌گشای تفکرات نوین در این حوزه‌ها بود. بسیاری از مفاهیم و نظریات او که در قرن 14 میلادی مطرح شد، امروزه در زمینه‌های مختلف علوم اجتماعی و تاریخ‌نگاری به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مقدمه ابن خلدون نه تنها یک مقدمه برای کتاب تاریخ او، بلکه یک اثر مستقل و پیشگام در علوم اجتماعی و تاریخ‌نگاری است. ابن خلدون با ارائه نظریات نوین در زمینه‌های مختلف همچون جامعه‌شناسی، تاریخ، اقتصاد و تحلیل‌های سیاسی، تأثیر عظیمی بر اندیشه‌های علمی جهان گذاشت و به‌ویژه در دنیای اسلام و غرب به عنوان یکی از بنیان‌گذاران علوم اجتماعی شناخته می‌شود.
ابن‌خلدون کیست؟
ابن خلدون، با نام کامل عبدالرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمی، یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان، مورخان، و جامعه‌شناسان مسلمان قرن ۱۴ میلادی بود. او در سال ۱۳۳۲ میلادی در تونس به دنیا آمد و به دلیل آثار علمی‌اش در زمینه‌های مختلف از جمله تاریخ، جامعه‌شناسی، و اقتصاد شناخته می‌شود. مهم‌ترین اثر او، کتاب “مقدمه ابن خلدون” است که به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار فلسفی و جامعه‌شناسی تاریخ‌نگاری اسلامی و جهانی شناخته می‌شود.
وی در دوران کودکی و نوجوانی با مطالعه و استفاده از محضر اساتید و دانشمندان گوناگون، توانست در علوم قرآن، فقه، تصوف، اخلاق، ستاره‌شناسی، تاریخ، ریاضیات، لغت، شعر، منطق، فلسفه و سیاست مسلط گردد.
ابن خلدون در یک خانواده‌ی فرهنگی و علمی رشد کرد. پدر و جد او هر دو از علمای برجسته بودند و او نیز در دوران کودکی به تحصیل در زمینه‌های مختلف پرداخت. او در جوانی به دربار حاکمان مختلف تونس، مصر و مراکش راه یافت و در طول زندگی خود در سمت‌های مختلفی از جمله دیوان‌داری و وزارت مشغول به کار بود. این تجربیات سیاسی و اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری تفکرات او داشت.
ابن خلدون در دوران زندگی خود با بسیاری از شاهان و مقامات حکومت‌های مختلف در دنیای اسلام ارتباط داشت و بسیاری از مسائل اجتماعی و سیاسی زمانه‌اش را از نزدیک شاهد بود. این تجربیات او را به فردی تبدیل کرد که در تحلیل‌های تاریخی و اجتماعی خود به عمق مسائل پی می‌برد و توانست نگاهی نو به پدیده‌های اجتماعی و تاریخی داشته باشد.
آثار برجسته ابن خلدون
مقدمه ابن خلدون: مهم‌ترین اثر ابن خلدون “مقدمه ابن خلدون” است که در واقع مقدمه‌ای بر کتاب تاریخ بزرگ او، “کتاب العبر”، می‌باشد. مقدمه ابن خلدون به طور مستقل نیز اهمیت زیادی دارد و به عنوان یک اثر علمی جامع در تاریخ‌نگاری، جامعه‌شناسی، و فلسفه شناخته می‌شود. در این کتاب، ابن خلدون به تحلیل‌های نوینی در مورد تاریخ، جامعه، دولت، فرهنگ، اقتصاد، و حتی روان‌شناسی اجتماعی پرداخته است.
کتاب العبر: این کتاب که در آن به تاریخ جهان اسلام و تمدن‌های مختلف پرداخته شده، به طور خاص به تاریخ مراکش، مصر، و اندلس تمرکز دارد. ابن خلدون در این اثر تلاش می‌کند تا رویدادهای تاریخی را نه تنها به صورت رویدادنگاری، بلکه از منظر علل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تحلیل کند.
نظریات و دستاوردهای وی
ابن خلدون در مقدمه خود، به بررسی علل وقوع و سقوط دولت‌ها و تمدن‌ها پرداخت و تحلیل‌های بی‌سابقه‌ای را در زمینه جامعه‌شناسی و تاریخ‌نگاری ارائه داد. برخی از مهم‌ترین نظریات او عبارتند از:
نظریه عصبیت: ابن خلدون یکی از اولین افرادی بود که به طور علمی به تحلیل جوامع و روابط اجتماعی پرداخت. او معتقد بود که قدرت و استحکام هر جامعه‌ای به میزان “عصبیت” یا همبستگی اجتماعی اعضای آن بستگی دارد. عصبیت به معنای همبستگی قومی یا گروهی است که موجب قدرت و پیروزی در برابر دشمنان و ایجاد یک دولت قوی می‌شود.
تحلیل اقتصادی: ابن خلدون در مقدمه خود به بررسی رابطه‌ی بین اقتصاد و تحولات اجتماعی و سیاسی پرداخت. او به نوعی اولین کسی بود که به ارتباط میان افزایش یا کاهش درآمد و رونق یا رکود اقتصادی و تأثیر آن بر سرنوشت دولت‌ها اشاره کرد.
چرخه تاریخ و دولت‌ها: ابن خلدون همچنین به مفهوم چرخه‌وار بودن تاریخ و دولت‌ها اشاره کرد. او بر این باور بود که دولت‌ها و امپراتوری‌ها همچنان که به دوران شکوفایی و قدرت می‌رسند، به تدریج دچار فساد، انحطاط، و سقوط می‌شوند. این فرآیند برای همه دولت‌ها و تمدن‌ها یکسان است و مانند یک چرخه تکرار می‌شود.
علم تاریخ: ابن خلدون پایه‌گذار روش علمی در تاریخ‌نگاری بود. او معتقد بود که تاریخ‌نگاران باید از روایات سطحی و غیرمستند پرهیز کرده و به تحلیل علمی و عقلانی رویدادهای تاریخی بپردازند. وی تأکید داشت که تاریخ باید بر اساس شواهد و دلایل مستند نوشته شود و نه تنها به نقل وقایع.
وجه تمایز ابن خلدون با دیگر مورخان پیش از خود درآن بود که وی به تحلیل رویدادهای تاریخی اهمیت می‌داد. تا پیش از او مورخان تنها به ذکر گزارش وقایع تاریخی می‌پرداختند اما ابن‌خلدون می‌کوشید تا رویدادهای تاریخی را بررسی و تحلیل نماید. اما مهم‌ترین دلیل آن‌که ابن‌خلدون را بایستی در شمار بزرگان تاریخ قلمداد کنیم، آن است که وی دانش جامعه‌شناسی را بنیان نهاد. از همین روی به وی به حق پدر علم جامعه‌شناسی می‌گویند.
تأثیرات
ابن خلدون در تاریخ‌نگاری و جامعه‌شناسی اسلامی و غربی تأثیرات عمیقی گذاشت. نظریات او در مورد عصبیت، رشد و انحطاط دولت‌ها، و رابطه‌ی تاریخ با جامعه‌شناسی، در دنیای غرب نیز شناخته شد و بسیاری از اندیشمندان و محققان غربی از نظریات او بهره بردند. حتی برخی از متفکران غربی مانند کارل مارکس و ماکس وبر از تأثیرات اندیشه‌های ابن خلدون در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی یاد کرده‌اند.
ابن خلدون را به عنوان بنیان‌گذار جامعه‌شناسی و نظریات جدید در تاریخ‌نگاری می‌شناسند. او با تفکر نوینی که در مقدمه‌اش ارائه داد، تأثیر بزرگی بر تفکر علمی و فلسفی دوران خود و دوران‌های بعد گذاشت.
این مورخ بزرگ، در سال ۱۴۰۶ میلادی و در سن ۷۳ سالگی، در قاهره درگذشت. با وجود گذشت قرن‌ها از مرگ او، آثار و نظریاتش همچنان به عنوان یک منبع علمی معتبر باقی مانده‌اند و در دنیای علوم انسانی و اجتماعی مطالعه می‌شوند.
ابن خلدون، به عنوان یک فیلسوف و جامعه‌شناس برجسته، با آثارش در زمینه تاریخ‌نگاری، جامعه‌شناسی، و تحلیل‌های اقتصادی توانست تأثیر عمیقی بر اندیشه‌های دنیای اسلام و غرب بگذارد. “مقدمه ابن خلدون”، به عنوان یک اثر پیشگام در زمینه تحلیل‌های اجتماعی و تاریخی، همچنان یکی از مهم‌ترین منابع علمی در این حوزه‌ها به شمار می‌آید.
«العبر» یا «مقدمه»، کتاب مشهور ابن‌خلدون
برخی تصور می‌کنند که «مقدمه ابن خلدون» تنها مقدمه کتابی است که این مورخ نوشته است! در حالی که چنین نیست. نام این کتاب «مقدمه» است و این واژه در این‌جا به معنای مقدمه در معنای مصطلح ادبی که به شروع گفتار کتاب‌ها گفته می‌شود، نمی‌باشد.
ابن‌خلدون برای نگارش این کتاب از آثار مورخان پیش از خود یا معاصر خود همچون طبری و ابن‌اثیر بهره برده است. وقایع مربوطبه دوران خویش را نیز بر اساس مشاهدات خویش مکتوب کرده. از همین روی کتاب مقدمه یکی از آثار مرجع تاریخی محسوب می‌گردد.
این مورخ بزرگ در بازگویی تاریخ تنها به گزارش رویدادها بسنده نکرده است. بلکه کوشیده است تا وقایع را از دیدگاه‌های اقتصادی، جامعه‌شناسی و مردم شناسی تحلیل نماید.
کیفیت زندگی عامه مردم و میزان نیکبختی یا بدبختی مردمان بنا بر میزان وصول مالیات و پرداخت خراج و میانگین درآمد و… در این کتاب به گونه دقیقی ذکر شده است. برای همین با مطالعه این اثر به خوبی می‌توانیم از اوضاع جوامع اسلامی و کیفیت زندگانی مسلمانان در آن عصر، آگاه گردیم.
دانلود کتاب العبر / مقدمه ابن خلدون به زبان فارسی (PDF)
دانلود کتاب “العِبر” مشهور به “کتاب تاریخ ابن‌خلدون” و “مقدمه ابن خلدون“ را به تمام دانشجویان و پژوهشگران و دوست‌داران تاریخ جهان و تاریخ اسلام پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب در پنج جلد و به صورت کامل و جامع، بدون حذفیات آماده دانلود شما می‌باشد.
این نسخه از کتاب تاریخ ابن خلدون، نسخه‌ای تایپ شده و با کیفیت است که توسط کاربران در کافه کتاب بارگزاری شده است. توجه داشته باشید که کتاب نسخه رسمی چاپ شده نیست و یک نسخه تایپ‌شده از روی نسخه‌ای قدیمی است. تایپیست و PDFکننده کتاب مشخص نیست و در متن چیزی قید نشده است. اما تا جایی که بررسی شد، کتاب به صورت کامل و بدون حذفیات، از روی قدیمی‌ترین نسخه موجود تایپ و PDF شده است.
دانلود کتاب‌های مشابه:
دانلود کتاب تاریخ طبری
دانلود کتاب تاریخ ابن‌اثیر
دانلود کتاب تاریخ یعقوبی
برای دانلود این کتاب، ابتدا باید عضو سایت بشوید.
پس از عضویت، لینک دانلود این کتاب و همه‌ی کتاب‌های سایت برای شما فعال می‌شوند.
(قبلا عضو شده‌اید؟ وارد شوید)
